Eskišehir (Eskişehir) – istorijski grad zapadne Anadolije

Piše: Ivana Dukčević

Eskišehir (u prevodu s turskog: „Stari grad“) danas je poznat kao izuzetno važan univerzitetski centar Turske, jer se u njemu nalaze dva državna univerziteta sa velikim kampusom, zbog čega Eskišehir nazivaju i gradom studenata. Sve je počelo krajem XIX veka, kada su nemački i austrijski inženjeri na ovom potezu gradili prvu prugu koja je trebalo da poveže Istanbul i Bagdad. Zbog izbijanja Prvog svetskog rata, pruga nikada do kraja nije završena, ali je zbog prolaska kroz Eskišehir, ovaj grad dobio na značaju. Čak je i prvi hotel u gradu, još krajem XIX veka otvorila supruga jednog od austrijskih inženjera, dok je sa njim živela u Eskišehiru.

Odlomak iz knjige “Umetnost putovanja“, u izdanju Samizdata B92.
Ivana Dukčević je magistar primenjenih umetnosti, fotograf i putopisac, kreator samostalnih putovanja i autor stranica umetnostputovanja.rs.

Centralnim delom današnjeg, modernog dela grada, teče reka Porsuk čiji je tok veoma lepo uređen i danas je najčuvenije šetališe građana ovog grada. Na reci, ispod na desetine mostova popularna je vožnja brodićima ili gondolama, zbog čega Eskišehir nazivaju i „Venecijom istoka“. Za razliku od venecijanskih, eskišehirske gondole imaju motor čiji je rad skoro nečujan, kako bi pomogao turskim godolijerima da upravljaju ovim elegantnim vozilom.

Odunpazarı (u prevodu: “Pijaca drvne građe”) je istorijski kvart u južnom delu grada, i sastoji se iz nekoliko kvartova sa očuvanim kućama iz osmanlijskog perioda, koje su danas pretvorene u restorane, suvenirnice i kafeterije, i zanatski umetnički centar sa nekoliko muzeja starih zanata (obrada stakla, na primer). Postoji nekoliko vrsta osmanlijskih kuća, kao na primer one čije su kuće na ulici a bašte pozadi, i obratno. Kuće imaju od jednog do tri sprata, gde su najraskošnije i najvažnije prostorije one koje se nalaze na uglovima kuće – čiji prozori obuhvataju dve strane, ili se nalaze u pročelju. U prizemnom delu kuća, bile su kuhinje i skladištila se roba, dok su prostorije za stanovanje bile na spratu/spratovima.

Jedan od najznačajnijih kompleksa u Odunpazaru je kompleks Kuršunlu džamije – nekadašnji, viševekovni derviški centar u kojem se nalazi: hanikâh (mesto prebivališta derviša), semahane (mesto gde se odvija ritual vrtećih derviša), imaret, kuhinja, karavansaraj i osmanlijska osnovna škola. Godine 2012, UNESCO je čitav ovaj kvart uvrstio na listu svetske kulturne baštine.

U kompleksu Odunpazara, nalazi se i jedini na svetu Muzej sepiolita (Meerschaum Museum) gde su izloženi najlepši primerci predmeta od sepiolita, mekanog industrijskog minerala nalik beloj glini koja se ovde najčešće koristi za ručno rađene, predivno oblikovane lule. Iako sepiolita ima i na Balkanu i u još nekim delovima sveta, regija oko Eskišehira poznata je po nekim od najvećih nalazišta ovog minerala na planeti, koji se koristi u komercijalne svrhe.

U okviru Odunpazara nalaze se mnogobrojne manufakture za oblikovanje stakla, ali i Muzej stakla, sa primercima iz perioda od sredine XX dveka do današnjih dana.

Na obodu starog dela grada podignut je novi Muzej moderne umetnosti Odunpazar (Odunpazarı Modern Museum), koji je nedavno proglašen za jedan od najlepših novih muzeja moderne umetnosti na svetu. U muzeju smeštenom u neobičnom zdanju od drveta i stakla, nalazi se veliki broj modernih umetničkih dela i instalacija turskih i nekoliko inostranih umetnika, gde su umetnički predmeti, skulpture, fotografije i instalacije predstavljeni na zanimljiv način. Muzej je nastao iz velike kolekcije Erola Tabandže koju je počeo da skuplja početkom 2000-tih.

U predgrađu Eskišehira, pre nekoliko godina uređen je veliki park sa jezerom – Sazova (Sazova Bilim, Kültür ve Sanat Parkı), u kojem se nalazi ZOO vrt, zabavni park sa piratskim brodom i Muzej turske kulture, gde mogu da se vide voštane figure poznatih turskih naučnika i onih koji nisu Turci ali su živeli u velikom Osmanskom i Seldžučkom carstvu (Mimar Sinan, Avicena, i drugi). Najveću atrakciju – naročito za decu, predstavlja dvorac kao u Diznilendu, koji je bezmalo postao novi zaštitni znak Eskišehira.