Peticija Sačuvajmo Ušće

Izvor: Novobeogradski zborovi

Mi, potpisnici peticije, protivimo se svakoj izgradnji na prostoru Ušća od nekadašnjeg hotela Jugoslavija do mosta Gazela i zahtevamo od institucija Grada Beograda i Republike Srbije, koje su nadležne za donošenje i realizaciju urbanističkih planova kao i za odlučivanje o statusu ovog prostora, da odmah obustave sve aktivnosti vezane za izgradnju novih objekata prema Urbanističkom projektu za park „Ušće“ iz 2024. godine i Urbanističkom projektu za infrastrukturno opremanje vodnog zemljišta u zoni ZP6, u bloku 15, KO Novi Beograd iz 2025. godine, kao i da pokrenu proceduru za trajnu zaštitu ovog prostora kao kulturnog i prirodnog dobra.

Obaveštavamo javnost da je, prema navedenim projektima, namera gradskih vlasti da se na prostoru parka Ušće izgrade sledeći objekti:

– gondola sa staničnim objektima i nosećim stubovima na Ušću i Kalemegdanu,

– objekat akvarijuma,

– zgrada Prirodnjačkog muzeja,

– zgrada Muzeja 21. veka,

– uzdignuta čelična pasarela od Brankovog mosta do ušća Save u Dunav,

– međunarodno pristanište za potrebe izložbe EXPO, koje uključuje pristupne objekte na obali Save, četiri plutajuća objekta – pontona, tri nove trafostanice, parking za autobuse, itd.,

– jarbol visine do 120 m,

– kanalizaciona crpna stanica, koja se u park Ušće izmešta iz bloka 12 (pored YBC-a) kao ustupak privatnom investitoru za gradnju kula visine 150 metara neposredno uz park Ušće,

– kanalizaciona crpna stanica „Ušće – Nova“ na samom ušću Save u Dunav, gabarita 66 x 24 m i visine 7 m,

– pešačka pasarela do Velikog ratnog ostrva,

– pešačka pasarela – aleja na vodenoj površini rukavca Dunava, od Parka prijateljstva do akvarijuma,

– brojni pomoćni objekti: info-pultovi, nadzemni javni toaleti, parkinzi, prilazne asfaltirane saobraćajnice itd.,

– nepoznati objekti koji su već u fazi gradnje na priobalnom prostoru Starog sajmišta, bez javno dostupne planske dokumentacije.

Smatramo da bi izgradnja navedenih objekata imala poguban uticaj na prostor ušća Save u Dunav, koji sa Velikim ratnim ostrvom čini jedan od najvećih zelenih masiva u Beogradu i u kome se nalazi park Ušće – jedini javni park u Novom Beogradu, najmnogoljudnijoj beogradskoj opštini. Ova jedinstvena zelena zona se suštinski i trajno pretvara u prostor za atrakcije sa ciljem generisanja prihoda u okviru izložbe EXPO, koja je privremenog karaktera. Pri izradi predloženih planova je ignorisana potreba građana Beograda za prostranim, neurbanizovanim zelenim površinama za odmor i rekreaciju. Zanemarena je činjenica da se Beograd, usled prekomerne izgradnje, svrstava među evropske metropole sa najmanjim udelom zelenih površina.

Novobeogradsko priobalje Dunava i Save, zajedno sa Zemunskim kejom, Velikim i Malim ratnim ostrvom predstavlja prostor od izuzetne ekološke, kulturno-istorijske, ambijentalne i društvene vrednosti. Njegovo očuvanje i zaštita od izgradnje definisani su ključnim zakonskim i planskim dokumentima Republike Srbije i Grada Beograda. Intervencije predviđene predmetnim urbanističkim projektima direktno se suprotstavljaju uslovima definisanim prostornim planom najvišeg reda u Republici Srbiji, kojim se gradovi obavezuju da „obezbeđuju APSOLUTNU zaštitu zelenih i otvorenih prostora unutar gradskog tkiva kao i javnih prostora“.

Osim toga, Grad Beograd je pre samo nekoliko meseci, u decembru 2024. godine, usvojio Strategiju razvoja zelene infrastrukture, čija je svrha uspostavljanje i koordinirano očuvanje i razvoj zelene infrastrukture grada. Dalje, Planom generalne regulacije sistema zelenih površina Beograda, područje za koje je izrađen UP parka Ušće, identifikovano je kao „jezgro“ sistema zelenih površina Beograda. „Jezgro“ je očuvano i planirano kao prostor višestrukog značaja, kako za grad, tako i za Republiku Srbiju, a u okviru njega je planiran održivi razvoj šuma i zelenih površina, što podrazumeva izuzimanje od izgradnje.

Realizacija Urbanističkog projekta za park Ušće započela bi masovnom sečom postojećeg drveća. Samo u prvoj fazi realizacije, potrebno je poseći oko 300 stabala zbog izgradnje akvarijuma. Sadašnjim prostorom parka Ušće dominiraju planski raspoređene grupacije pažljivo odabranih lišćara i četinara, između kojih se nalaze poljane različitih veličina sa livadskim travnjacima. Tokom druge polovine 20. veka uloženo je ogromno znanje i trud kako bismo na mestu nekadašnje močvare danas imali visokokvalitetnu zelenu površinu sa drvećem starim 50-60 godina. Nove sadnice, koje se sade svake godine, ne uspevaju lako zbog surovih letnjih suša i posledica klimatskih promena. Potrebne su decenije, uz intenzivnu negu, da bi novozasađeno drveće dostiglo zrelost postojećeg.

Planirani zeleni krovovi akvarijuma i Prirodnjačkog muzeja, sa niskim rastinjem, nikako ne mogu biti adekvatna zamena za postojeće drveće. Takođe, ukopavanjem objekata i gradnjom podzemne garaže Prirodnjačkog muzeja, ugrozile bi se brojne funkcije i dobrobiti koje pruža ekosistem parka i obale, kao i direktna uloga elemenata zelenila i poroznosti tla u zaštiti od poplava i upijanju pri sve učestalijim olujnim padavinama, regulacije temperature i smanjenja efekta toplotnih ostrva, što predstavlja problem naročito izražen na Novom Beogradu.

Posebno naglašavamo da bi se gradnjom pešačkog mosta do Velikog ratnog ostrva otvorila vrata turističkoj komercijalizaciji i narušavanju ekosistema u toj jedinstvenoj prirodnoj oazi koja je stanište 196 vrsta ptica, od kojih su mnoge ugrožene. Veliko ratno ostrvo je i zakonom zaštićeno prirodno dobro i predeo izuzetnih odlika („Sl. list grada Beograda“, br. 7/2005). Republika Srbija, kao članica Saveta Evrope, u obavezi je da poštuje set konvencija o zaštiti prirodnih i kulturnih dobara i da ih primenjuje dosledno.

Uporedo sa izgradnjom velikog broja objekata u parku Ušće, urbanistički projekat predviđa izraženu parternu geometrizaciju uvođenjem dugačkih, pravolinijskih elemenata – centralne aleje, staza, drvoreda, uzdignutih pasarela itd., što planiranu urbanizaciju Ušća čini još drastičnijom. Stoga zahtevamo ne samo da se stopira svaka izgradnja novih objekata, već i da se trajno zadrže postojeći delovi Ušća koji su uređeni u slobodnom pejzažnom stilu.

Mišljenja smo i da ne postoji opravdanje za izgradnju akvarijuma sa morskom vodom u zemlji koja nema pristup moru i da međunarodni transport i čuvanje morskih životinjskih vrsta u konstantnom zatočeništvu nemaju nikakvog etičkog opravdanja. Apsolutno je neprihvatljivo da se u 21. veku grade akvarijumi, delfinarijumi i slični objekti sa zatočenim životinjama koje su izložene velikom stresu. Budžetska sredstva za gradnju ovakvih nepotrebnih objekata spektakla i za njihovo skupo održavanje potrebno je preusmeriti na postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i za čišćenje reka, kao i za očuvanje prirodnih oaza i staništa životinjskih i biljnih vrsta u Beogradu.

Zbog svega navedenog, oštro se protivimo realizaciji urbanističkih projekata u navedenom obliku. Sa ekološkog, etičkog i stručnog stanovišta potpuno je neopravdano da se ekološki kapacitet parka Ušće narušava i degradira izgradnjom objekata za kojima objektivno ne postoji potreba, a što bi dovelo do seče više stotina stabala vredne visoke vegetacije i promene mikroklimatskih uslova. Zahtevamo da se predmetni urbanistički projekti povuku iz procedure i da se u potpunosti očuva ukupna površina parka u kontaktu sa tlom i ukupna zelena nezastrta površina parka, kao i da se sačuvaju kulturne i ambijentalne vrednosti parka. Planirane sadržaje potrebno je dislocirati i smestiti u prostore koji imaju kapacitet da ih prime, a u kojima neće naneti štetu značajnim elementima zelenila Beograda.

Beograd, maj 2025. godine.

Novobeogradski zborovi građana

Tekst je prenet sa portala Peščanik.