Da li znate priču o Svetom Nikoli?

Piše: Ivana Dukčević

U centru sadašnjeg mesta Demre, nekoliko metara ispod nivoa sadašnjeg tla nalaze se ostaci crkve iz VI veka naše ere – Crkve Svetog Nikole (Aya Nikola Kilisesi ili Noel Baba Kilisesi). Na ovom mestu, u IV veku sahranjen je nekadašnji episkop Mire – Nikola, kasnije proglašen svecem. Osim fresaka koje su delimično renovirane i kamenog oltara na četiri stuba, najznačajniji deo crkve je mesto gde se nalazi prilično oštećen, mermerni sarkofag za koji se tvrdi da je u njemu bio sahranjen pravi Sveti Nikola.

Iako je jedini poznat podatak o njemu da je rođen oko 300. godine, a umro oko 50 godina kasnije, u vezi njegovog života ispredene su mnoge legende. Prema spisima iz X veka, Nikola je navodno bio dete imućnih roditelja i u mladosti putovao Svetom zemljom (Palestina / Izrael). Kasnije je prihvatio hrišćanstvo i zbog toga bio mučen, sve dok za vreme cara Konstantina Velikog hrišćanstvo nije izjednačeno sa religijom obožavanja antičkih, paganskih bogova.

Mnoge legende pripovedaju o tome da je Nikola pomagao mladima, nezaštićenima i siromašnima. Jedna od popularnijih je ona u kojoj se pominju tri sestre – ćerke siromašnog trgovca koji nije imao dovoljno novca za njihov miraz za udaju, pa su bile primorane da se bave nezakonitim poslovima. Legenda kaže kako ih je saznavši od anđela za njih, Nikola spasao grešnog života bacivši im (prema jednoj verziji) kroz dimnjak kuće, tri vreće zlata.

Da li je ova priča jednim delom pomogla i da mnogo vekova kasnije u Sjedinjenim Američkim Državama, putem reklama Coca-Cole iz 1920-tih i 1930-tih  Sveti Nikola  postane popularni Deda Mraz (Santa Claus, skraćeno od Saint Nicholas), nije poznato. Tek, priča o deki sa belom bradom – čiji je autor strip crtač Thomas Nast, koji donosi poklone deci i tajno ih ubacuje kroz dimnjak, umesto 6. tj. 19. decembra (Dan Svetog Nikole po Gregorijanskom tj. Julijanskom kalendaru) povezana je sa neoliko dana kasnijim datumom vezanim za Božić (po novom kalendaru). Tako je Sveti Nikola – na engleskom Saint Nicholas, skraćeno postao Santa Claus, Božić Bata, tj. Deda Mraz, a s obzirom da „stiže” tokom zimskog perioda, Zapadnjaci su njegovo prebivalište iz Male Azije (danas Turske) „prebacili” u za priču atraktivniji deo sveta – Laponiju (u Finskoj).

Nakon smrti, Nikola je sahranjen u Miri na mestu gde je dva veka kasnije započeta gradnja crkve. Proglašen je svecem i postao Sveti Nikola – zaštitnik dece, putnika i mornara, te su mnogi hodočasnici i putnici počeli da posećuju njegov grob.

Tokom narednih vekova, crkva je u nekoliko navrata bila prilično oštećena, počev od zemljotresa u VI veku, ali i tokom najezda raznih osvajača. U istom periodu, u okviru crkve je osnovan i manastir. Nekoliko puta je renovirana, pre nego što su je 1087. godine opljačkali italijanski trgovci koji su navodno razbili sarkofag, ukrali mošti i relikvije oko tela Svetog Nikole i odneli ih u Bari, kako bi telo sveca postavili ispred oltara u tamošnjoj centralnoj katedrali Basilica di San Nicola gde se i danas nalazi. Ipak, navodno su Italijani u žurbi tokom krađe ispustili jednu kost njegovog skeleta, te se ona danas nalazi u Arheološkom muzeju u Antaliji.

U XIX veku crkva je bila u prilično lošem stanju, kada su Rusi odlučili da delimično finansiraju njenu popravku. Smatra se da su u to vreme crkvi dodati toranj i gornji sprat. Možda i iz ovog razloga, i danas osim Zapadnjaka veliki broj ruskih turista posećuje ovu crkvu. Čekaju u redovima da bi slike svojih najbližih, ali i ikone, osveštali držeći ih na mermernoj ploči danas prazne grobnice.

Tekst i fotografije deo su Facebook, Instagram i internet stranica https://umetnostputovanja.rs/. Nije dozvoljeno kopiranje, niti objavljivanje bez dozvole autora.

Odlomak iz knjige “Umetnost putovanja”, u izdanju Samizdata B92.

Ivana Dukčević je magistar primenjenih umetnosti, fotograf i putopisac, kreator samostalnih putovanja i autor stranica https://umetnostputovanja.rs/