Kolekcionari, pažnja!

Autor: Dušan Pavlović, Izvor: Novi magazin

Povodom 70 godina od izlaska prve epizode Velikog Bleka, koja je svetlost dana ugledala u Italiji 1954, IK Golconda iz Beograda objavila je luksuzni, tvrdo koričeni album sa tim likom – Sinovi šume, na 322 strane (215 x 304 mm). Najveći deo ovog izdanja obuhvataju prve dve epizode koje su svojevremeno objavljene u Lunov magnus stripu pod naslovima Veliki Blek i Sinovi šume (br. 128 i 129), a koje su čitaoci bivše Jugoslavije prvi put imali prilike da pročitaju 1974. Prevod za ovo izdanje upriličio je Goran Zečević.

Album otvaraju dva predgovora, jedan potpisuje slikar i poznavalac stripa Branko Đukić, a drugi, posvećen prikazu traperskog sveta u Americi sa kraja 18. veka, Eugenio Manueli. Na kraju se nalaze kratke epizode Otmičar devojaka i Mali traper, koje hronološki prethode prvoj epizodi Velikog Bleka. Izdanje završava biografijom Korada Mastantuonoa, koji se istakao naslovnim stranama za reprizna izdanja Velikog Bleka u Italiji unutar serijala Edizione If, pokrenutog početkom 2000-ih godina.

Valja istaći nekoliko činjenica koje čitaoci onoga doba nisu imali priliku da saznaju. Veliki Blek u izvornoj zamisli nije bio predviđen kao glavni junak – tu ulogu trebalo je da ponese Rodi. Epizoda Mali Traper, u kojoj se Rodi pojavljuje u glavnoj ulozi objavljena je u Italiji u julu 1953. Blek je tu znatno stariji lik, posve različit od onoga koga će čitaoci upoznati kasnije. Prava sveska Velikog Bleka u Italiji izlazi godinu dana kasnije (3. oktobra 1954), i to u posebnom formatu tzv. kaiševa (striscia), u nedeljnom ritmu. Prva sveščica sadržavala je svega 32 kaiša. U bivšoj Jugoslaviji, što je takođe činjenica koju danas retko ko poznaje, Veliki Blek se prvi put pojavio 1957. u slovenačkom listu Primorska reka. U toj verziji nosio je ime Silni Tom. Nije poznato koliko je dugo strip izlazio, niti da li su epizode sledile ustaljeni ritam. Izgleda da taj pokušaj nije ostavio šireg odjeka.

Veliki Blek osvojio je jugoslovensku publiku tek kad se pojavio u 128. broju Lunovog magnus stripa novosadskog Dnevnika u decembru 1974, na srpsko-hrvatskom jeziku. Prve epizode Velikog Bleka osmislio je i nacrtao tročlani italijanski tim scenarista i crtača pod umetničkim nazivom EsseGesse, domaćoj publici poznat i po drugim znamenitim junacima, poput Kapetana Mikija (prvo pojavljivanje 1951), Komandanta Marka (1966), Tajanstvenog Alana (1956) i Kinove (1950). Prvih nekoliko priča Velikog Bleka bile su scenarijski prekopirani doživljaji Kapetana Mikija, koji se u bivšoj Jugoslaviji pojavio prvi put tek 1979, u okviru Zlatne serije. Veliki Blek je u bivšoj Jugoslaviji izlazio do kraja edicije Lunov magnus strip (1991), premda su se crtači tokom vremena menjali. Originalni italijanski autorski trio EsseGesse potpisivao je strip sve do 240. broja LMS, poznatog pod naslovom Smotra straže. Potom su stigli drugi crtači – najistaknutiji su bili Francuz Žan Iv Milton i Italijan Karlo Kedroni. Stil crtanja je značajno promenjen (kadrovi su bili mnogo veći), a pojavljuju se i fantastične priče među kojima su danas nezaboravne – Saratoga, Besmrtni bizon, U praskozorje i druge.

Krajem 1970-ih godina otpočela je i domaća produkcija Bleka, poznata pod imenom YU Blek. Prva dve pilot epizode, pod naslovom Gužva u Bostonu i Blago zelenih močvara, objavljene su 1978. Nacrtao ih je Branko Plavšić, a scenario napisao Toza Obradović. Nakon duže pauze YU Blek se nastavlja tek 1982. epizodom Čegrtuša i Largo. Inače, YU Blek se u LMS pojavljivao paralelno sa epizodama francuske produkcije. Uprkos činjenici da nijedan crtač nakon trija EsseGesse nije uspeo da dostigne onaj stepen izražajnosti i uzbuđenja koje su ovi utemeljivači lika postigli, Veliki Blek je, tokom 1970-ih i 1980-ih godina, verovatno bio najomiljeniji strip-junak u bivšoj Jugoslaviji. Njegove sveske beležile su tiraže koji su povremeno dostizali i sto hiljada primeraka. Zbog velike popularnosti, Blek počinje da se početkom 1980-ih objavljuje i u Strip zabavniku.

Radnja Velikog Bleka odražava obrasce koji su tada vladali među svim italijanskim strip-junacima. Glavni lik je snažan, nadprosečno lep, hrabar i pravedan, nepogrešivo razlikuje dobro od zla i spreman je da žrtvuje sopstveni život za više, opšte dobro. Većina junaka iz Bonelijeve produkcije 1950-ih i 1960-ih godina (Teks Viler, Zagor, Mali rendžer, Kapetan Miki i drugi) sledi isti obrazac. Drugačiji glavni junaci stižu tek sa Mister Noom (prve epizoda 1975), Martijem Misterijom (1982), a posebno Dilanom Dogom (1986).

Mnogim starijim ljubiteljima stripa upravo je neka epizoda Velikog Bleka bila prva kupljena sveska, ili prva koja je ostavila trajan utisak i otvorila im vrata u svet stripa. Za njih će ovo kolekcionarsko izdanje imati posebnu vrednost, pružajući priliku da se još jednom, u punom koloru, podsete svojih stripovskih početaka.

Dva jubileja u Somboru

Organizatori Somborskog festivala stripa i fantastike, koji ove godine, od 19. do 25. maja, obeležava deceniju svog postojanja, centralno mesto u programu svog ovogodišnjeg izdanja posvetio je još jednom jubileju – tridesetogodišnjici rada Leskovačke škole stripa Nikola Mitrović Kokan. Izložbom 30 godina Leskovačke škole stripa, koja je otvorena 20. maja u izložbenom prostoru Muzeja Podunavskih Švaba u Somboru, i zvanično je otvoren 10. Somborski internacionalni festival stripa i fantastike. Reč je o dokumentarnoj postavci koju sačinjavaju plakati izložbi i festivala u zemlji i inostranstvu koje je LŠS organizovala ili na njima gostovala, kao i izdanja koja je objavila te priznanja koja je osvojila tokom svog postojanja. Priređivač izložbe, koju će građani Sombora moći da pogledaju do 31. maja, jeste predavač u LŠS Marko Stojanović, koji će ujedno biti i gost ovogodišnjeg festivala u Somboru.

Somborski internacionalni festival stripa i fantastike, koji organizuju somborski Klub ljubitelja stripova i UG Centar PEB, uz podršku Gradske biblioteke Karlo Bjelicki, tradicionalno se održava od 2016. svakog trećeg vikenda u maju. Jubilarno izdanje, koje obuhvata četiri izložbe i niz promocija stripova, radionicu crtanja mangi i anima, ulično crtanje sa gostima, tribinu o stripu, sajma stripova… a predstaviće se i kolekcionari akcionih figurica i igračaka, vinila, gotovo svi domaći izdavači stripova… odvija se u Sokolskom domu (zgrada SC Soko) i nizu drugih gradskih lokacija. Buda bar bio je 21. maja domaćin i posebno najavljene Večeri sa Banetom Kercom, autorom poznatom po serijalima kao što su Cat Claw, Kobra, Bili the Pljuc…

Leskovačka škola stripa Nikola Mitrović Kokan jedna je od samo dve škole stripa na Balkanu sa tradicijom dužom od 10 godina, budući da je osnovana 1995. Ona od 1998. organizuje Balkanske smotre mladih strip-autora, najstariji strip-festival na Balkanu, među više od 50 sličnih manifestacija. Prošlogodišnja, 26. Balkanska smotra mladih strip-autora ponudila je 3.121 izlagača iz 83 zemalja sa šest kontinenta, što je čini i najmasovnijom strip-manifestacijom na svetu po rečima britanskog teoretičara Pola Graveta. LŠS je organizovala blizu 100 strip-izložbi u Leskovcu i širom Srbije, kao i u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Rumuniji, Severnoj Makedoniji, Bugarskoj, Albaniji, Rusiji, Grčkoj i Belgiji. Uz podršku EU programa Kreativna Evropa LŠS je kao nacionalni partner učestovala u realizaciji internacionalnog projekata Can for Balkans, u okviru koga je predstavila srpski strip u Rumuniji, Albaniji, Makedoniji i u briselskom Muzeju stripa u Belgiji. Sem toga organizovala je sedam javnih časova stripa na otvorenom u leskovačkim osnovnim školama, 11 internacionalnih konkursa za strip-kaiš za osnovne škole, i objavila dvadesetak strip-izdanja, među kojima se ističu serijali Vekovnici, Beskrvni i Do pakla i nazad. Osim više od stotinu nagrada iz oblasti stripa, ilustracije i karikature iz zemlje i inostranstva, LŠS je pohađalo više od 2.000 dece od kojih su mnogi danas internacionalno poznati strip-crtači, ali i akademski slikari i grafičari, ilustratori, animatori, restauratori, gejm i koncept dizajneri, tattoo majstori i arhitekte.

Tekst je prenet sa portala Novi magazin.