Urbane mini-šume pomažu stvaranje zdravih gradova

Autorka: Gordana Momčilović Ilić

U kontekstu pogubnog uticaja klimatskih promena na biodiverzitet i uz megalomansku gradnju koja prati razvoj gradova ne poštujući propise o makar minimalnom procentu zastupljenosti zelenih površina, mogućnost brzog stvaranja šuma raznorodnih biljnih vrsta mogla bi se pokazati kao rešenje od vitalnog značaja za zdravlje ljudi i opstanak biljnih i životinjskih vrsta.

Naučnici sa Prirodno-matematičkog fakulteta u Novom Sadu predlažu uvođenje urbanih mini-šuma u zelene površine grada, uz ideju da prva takva šuma bude podignuta u dvorištu Osnovne škole “Dušan Radović”.

Reč je o konceptu urbanih mini-šuma koje nastaju po Miyawaki metodi, efikasnom načinu za ublažavanje mnogih problema koji utiču na kvalitet života savremenog čoveka. Od poboljšanja kontinuirano lošeg kvaliteta vazduha, preko upravljanja atmosferskim vodama i uštede energije, do umanjenja mogućnosti nastanka imunološki posredovanih bolesti koje se dovode u vezu sa gubitkom biodiverziteta, urbane mini-šume imaju i društveno-ekonomsku vrednost.

Ona se ogleda u edukaciji dece u vezi sa formiranjem pravilnog odnosa prema životnoj sredini, zatim blagotvornom dejstvu na psiho-fizičko stanje čoveka, povezivanju zajednice zbog primarne brige o sadnicama i povećanju vrednosti nekretnina, jer doprinosi estetici lokalnog okruženja.

Alternativni pristup

Nosilac istraživanja i razvoja projekta prve urbane mini-šume u Srbiji je Departman za biologiju i ekologiju Prirodno-matematičkog fakulteta (PMF) u Novom Sadu.

„Miyawaki metoda podizanja mini-šuma je novijeg datuma i to je jedan od razloga što ona još uvek nije poznata na ovim prostorima“, kaže dr. sc. Mirjana Ćuk, docentkinja na PMF-u, dok objašnjava da i u nauci, kao i u svakom poslu, postoje različiti trendovi.

„Urbane mini-šume nisu klasične zelene površine koje su do sada planski podizane u gradovima. One zahtevaju alternativni pristup u osmišljavanju određene površine“, navodi.

Urbane šume postoje u različitim oblicima i veličinama, uključujući parkove, ulično drveće, zelene i plave (rečne) koridore, močvare i bare. Međutim, Miyawaki urbana mini-šuma je posebna zbog načina na koji je osmišljena i dizajnirana. Pristup se zasniva na korišćenju drvenastih, žbunastih i zeljastih vrsta biljaka, vodeći računa da im je određeno područje prirodno stanište i da ne pripadaju invazivnim ili vrstama koje su alergeni. Na taj način odabrane biljne vrste međusobno se podržavaju u stvaranju višeslojne šumske zajednice.

Obnova biodiverziteta

Posledično, ove strukturirane biljne zajednice postaju dom autohtonim vrstama insekata, gmizavaca i sitnih životinja. Na taj način se obnavlja biodiverzitet, što je veoma važno jer gubitak biodiverziteta u gradskim područjima, udružen sa urbanim zagađivačima, ograničava izloženost čoveka raznovrsnoj mikrobnoj zajednici, a povećava izloženost patogenim bakterijama, što direktno utiče na ljudsko zdravlje.

„Sada se nalazimo u najvećoj krizi kada je u pitanju kvalitet vazduha u gradovima i urgentno je pronaći što više rešenja za tu situaciju. Sveže studije pokazuju da je jedno od tih rešenja upravo podizanje urbane mini-šume“ kaže Ćuk.

Iako su urbane mini-šume, kao oaze biodiverziteta, za naučnike značajan objekat kontinuiranog proučavanja, želja novosadskih naučnika je da rezultati njihovog istraživanja imaju direktnu primenu, pri kojoj će benefite uživati mnogo korisnika.

Ovakav koncept formiranja zelene površine uključuje lokalnu zajednicu u procesu primarne nege sadnica. Takođe, vrste koje se biraju nisu odabrane samo po kriterijumu porekla (da su autohtone), nego među njima ima lekovitih, jestivih, medonosnih i aromatičnih vrsta, koje će imati upotrebnu vrednost i biće na usluzi lokalnoj zajednici.

„Dvorište Osnovne škole ‘Dušan Radović’ na Klisi smo odabrali zato što je veliko i neuređeno, sa infrastrukturom koja omogućava formiranje zelene površine ove vrste. Očekujemo da će tamo, u okviru formalne i neformalne edukacije, deca od najranijeg uzrasta razvijati zdrav stil života i osećaj odgovornosti prema životnoj sredini. Istovremeno će se upoznati sa diverzitetom flore i vegetacije, kao i sa efektima delovanja vegetacije na ublažavanje ekstremnih temperatura i aerozagađenja“, objašnjava Ćuk.

Važna podrška grada

Tim naučnika sa novosadskog PMF-a u ovoj fazi radi na izradi optimalnog modela za uslove na Klisi, a paralelno obilazi šumske eko-sisteme na području vojvođanske nizije.

„Posetili smo nekoliko prirodnih šuma, koje su nam poslužile kao primer u dizajniranju modela i selekciji vrsta svakog od sprata buduće urbane mini-šume. Ovaj posao ćemo dovršavati u prolećnom i letnjem aspektu vegetacione sezone“, kaže sagovornica.

Ideju o novosadskoj mini-šumi je prepoznala i podržala Gradska uprava za zaštitu životne sredine. Projekat predstavlja pripremnu fazu i traje do septembra tekuće godine, kada će naučnici predstaviti najbolji model za izabranu lokaciju, sa jasnim i preciznim planom rasporeda odabranih biljnih vrsta.

„Mi ćemo aplicirati na buduće konkurse koje raspisuje Grad da bismo projekat nastavili – fazu po fazu“, kaže Ćuk.

Tim naučnika koji razvija ideju urbanih mini-šuma, izražava nadu da će Grad imati sluha za ovaj projekat u budućnosti i da će omogućiti da čitav plan bude sproveden u delo.

Članak je prenet sa portala Aljazeera Balkans.