RSE istraga: QAnon javno širi ‘tajanstvene priče’ na Zapadnom Balkanu

Pišu: Dušan Komarčević, Una Čilić

„Oluja dolazi“, „Gdje ide jedan, idemo svi“, „Veliko buđenje“ samo su neki od slogana koji se mogu naći na računima koji se dovode u vezu sa QAnonom.

Jedna od ranije ugašenih grupa zove se „QAnon Balkan” i do gašenja je brojala 8.700 članova. U opisu stranice, kojoj se sada može pristupiti jedino preko historije koju je zapamtio Google, navodi se da se “Qanon Balkan” bori za širenje ideja Q u cijelom našem regionu, i za borbu protiv novog svjetskog poretka i satanista, oličenih u takozvanoj „dubokoj državi”. Inače „duboka država“ je fraza koja se koristi za označavanje profesionalaca u strukturama vlasti, koji ostaju u državnim apartima nezavisno od političkih promjena.

Na stranici stoji da su administratori locirani u nekoliko gradova Hrvatske, Srbije, Crne Gore, Slovenije i Bosne i Hercegovine. U posljednjem postu koji je objavljen 8. septembra ove godine, kao problemi “sa kojim se suočavaju građani” navedeni su: “krađa beba iz porodilišta, oduzimanja dece od roditelja zbog suludih razloga, obavezna vakcinacija, GMO hrana, 5G mreža i, mini hidroelektrane (MHE)”.

Zloupotreba slučaja „nestale bebe“

Još uvijek aktivna stranica zove se „BalkAnon“ i u svom logou ima crveno slovo „Q“. Nastala je 3. oktobra i administrira se iz Srbije.

U trenutku pisanja ovog teksta, stranica ima nešto više od 500 pratilaca. Na postu objavljenom 3. oktobra, navodi se da je „BalkAnon“, između ostalog, protiv „obavezne vakcinacije, migrantske invazije, globalizma, čipovanja, pedofilije, MHE, 5G“.

Osim globalnih tema, ova grupa pokušava da prisvoji i neke lokalne teme, poput afere „Nestale bebe“.

U Srbiji više od 2.000 roditelja, okupljenih u više udruženja, traži istinu o bebama rođenim prije dvije, tri i više decenija, za koju im je u porodilištima rečeno da su umrla, u šta sumnjaju, jer mnogi od njih nikada nisu dobili ni tijela djece, ni prateću dokumentaciju. Zvanično ni jedan od slučajeva još nije dokazan, ali je Srbija usvojila Zakon kojim se utvrđuje nezavisni mehanizam istrage, što je pozdravljeno iz Vijeća Evrope.

Predstavnici „BalkAnona“, kako se vidi iz objava, 10. oktobra u centru Beograda podržali su protest pod sloganom „Za našu decu“, na kojem su okupljeni još jednom skrenuli pažnju javnosti na ovu aferu.

Kako se može videti na snimcima koji su objavljeni na stranici „BalkAnon“, neki od prisutnih su nosili majice sa logom ove grupe, a isti logo sa slovom „Q“ bio je istaknut i na jednom od transparenata.

RSE je zatražio komentar od administratora, preko Facebooka, ali odgovor nije stigao do zaključenja ovog teksta. Pored stranice, aktivna je i grupa sa istim imenom koja ima preko tri hiljade članova. Administratori i moderatori su osobe iz Srbije, Hrvatske, ali i Izraela. I grupa, kao i stranica ima isti logo sa crvenim Q slovom.

Iako na stranici navode da „QAnon pokret ne podržava, promoviše niti toleriše nikakav vid nasilja“, u drugom postu koji je naslovljen kao „Etički kod QAnona“, se, između ostalog navodi:

„Mi smo patrioti – Očistićemo naše države od šljama“, „Mi smo sloboda – oslobađamo porobljene umove“, „Mi pobeđujemo – Znamo kako se završava. Bog pobjeđuje“.

Facebook uklonio više od 2.000 stranica

U toku rada na ovom tekstu jedan od ličnih profila kojima smo se inicijalno javili zbog objava u kojima su se potpisivali sa Q, u međuvremenu je nestao. Facebook je ranije donio odluku kojom su proširili svoju politiku koja se odnosi na opasne pojedince i organizacije, kako bi uključili kako kažu “militarizirane društvene pokrete i mreže teorija zavjere koje podstiču na nasilje poput QAnona”.

U odgovoru koji je RSE dobio od Facebooka, navodi se da je ova kompanija u avgustu pooštrila politiku prema opasnim pojedincima i organizacijama koji šire teorije zavjere, među kojima je i QAnon.

„Od tada smo identifikovali više od 600 militarizovanih društvenih pokreta, uklonili smo oko 2.400 stranica, 14.200 grupa i oko 1.300 naloga na društvenoj mreži Instagram, a naknadno smo uklonili 1.700 stanica, 5.600 grupa i oko 18.700 Instagram naloga koji predstavljaju QAnon“, kažu u Facebooku.

Prema njihovim riječima, Facebook stranice i grupe protiv kojih su preduzete ove mere uglavnom su locirane u Sjedinjenim Državama, ali dodaju da se jedan broj njih nalazi u zemljama širom svijeta, između ostalog i na Balkanu.

“Nastavićemo da identifikujemo dodatne stranice, grupe i Instagram naloge na svim jezicima i pregledaćemo ih u skladu sa našom ažuriranom politikom”, kažu u Facebooku.

Ova kompanija je 21. oktobra saopštila da će korisnike koji pretražuju pojmove u vezi sa QAnonom na toj društvenoj mreži i Instagramu ubuduće preusmjeravati na pouzdane izvore iz Globalne mreže za ekstremizam i tehnologiju (GNET), akademske istraživačke mreže Globalnog foruma za borbu protiv terorizma.

S obzirom na novu politiku Facebooka, brojne grupe i stranice koje su imale Q u imenu su ukinute. No, i dalje su aktivne one sa drugim imenima koje primarno dijele antipandemijske teorije.

Širenje neistina o pandemiji

Iako nemaju naznake QAnona, ove grupe i stranice imaju objave u kojima se spominje QAnon, kao i postove sa istim hashtag. Od marta ove godine na Facebook stranicama je zabilježeno više od 7.000 interakcija koje se dovede u vezu sa terminom QAnon, a koje su primarno registrovane u BiH, Srbiji i Crnoj Gori.

Jedna od njih je i javna, još uvijek aktivna grupa Anon Balkanika, sa 434 člana, kreirana u junu 2018. godine pod nazivom “Tajanstvene priče Balkana”, da bi potom u oktobru iste godine promijenili naziv u Anon-Balkanika. Prema podacima dostupnim na Facebooku, lokacija grupe je u Beogradu.

Među objavama koje dijele nalaze se one prema kojima “umiremo od chemtrail lunga (karcinom pluća), a ne od Covida19”, “avio kompanije rade na ostvarenju sna Bila Gejtsa da ceo svet vakciniše”, dok se među članovima grupe nalaze pojedinačni profili osoba koje imaju Q u imenu ili naslovne fotografije sa Q ili hashtagom #WWG1WGA” (gdje ide jedan, idemo svi), jednom od krilatica QAnon pokreta.

Objave ove grupe koje uključuju direktno korištenje #QAnon odnose se na navodno “spašavanje djece iz tunela u Libanu, dijeljenje videa koji pokazuju kako su “Gejts, Soroš i Klintonovi povezani sa praćenjem kontakata” uz QAnon hashtag i ‘veliko buđenje’ što je jedna od izjava koje koriste QAnon pratioci.

Jedna od njihovih objava iz novembra 2020. donosi nekoliko slika sa osobama koje imaju neke vrste upala oko usta zbog navodnog nošenja maski uz tekst: “Ako ovako izgleda koža, zamislite onda pluća, korona vam nije ni potrebna uz ove maske da vas sve odvede u grob”.

Provjerili smo jednu od ovih fotografija.

Kroz analizu koristeći Tineye alat utvrdili smo da je ova slika koja navodno predstavlja posljedicu nošenja maski, ustvari prvi put objavljena 24. jula 2019. godine na Istockphoto, stranici na kojoj se prodaju generičke fotografije. Na fotografiji je prikazano dijete sa malim boginjama, a sama slika je postavljena na ovaj servis osam mjeseci prije no što su države širom svijeta počele uvoditi obavezno nošenje maski.

Također smo za objašnjenje zamolili jednog od dva administratora grupe, ali odgovor do objavljivanja ovog teksta nismo dobili.

Dva miliona pregleda antimigracionih i klipova protiv nošenja maski

Na Facebooku je aktivna i grupa „Nulta tačka“, čiji je logo stilizovan u obliku slova „Q“. Stranica broji više od devet hiljada pratilaca i kreirana je 25. juna.

Stranica takođe u svojem opisu ima link ka istoimenoj web stranici, međutim, kako se vidi, ona je suspendovana.

Iz objava se može videti da Facebook grupa „Nulta tačka“ služi prvenstveno za promociju video klipova koji se objavljuju na istoimenom YouTube kanalu, koji vodi Mario Bojić.

Od jula ove godine, kada je kanal pokrenut, objavljeno je nešto manje od 50 klipova naslovljenih kao „zabranjenih vesti“. Kako stoji u opisu kanala, te kratke emisije bave se „događanjima koje nećete moći da vidite niti da pročitate ni na jednom mediju”.

Kanal do danas ima preko dva miliona ukupnih pregleda i više od 18 hiljada pratilaca.

U tim video klipovima se koronavirus označava kao „navodni virus“, dok se američki milioner i filantrop George Soros označava kao čovjek sa „bolesnim ciljevima“ u koje spadaju „započinjanje građanskih ratova, migracije i urušavanje vlada i skidanje Donalda Trumpa sa mjesta predsjednika SAD“, kao što je to slučaj u prilogu od 2. avgusta.

Među reakcijama napisanim ispod ovog videa je i komentar u kojem se potpisnik zahvaljuje autoru na „svakodnevnoj istini koja nam je sad dostupna. Nek je dragi Bog sa vama i sve najbolje u daljnjem radu. Poz iz Zadra”, stoji u komentaru.

U videu objavljenom 14. oktobra, navodi se da je šteta od nošenja zaštitnih maski „toliko velika da nema potrebe da on (homo sapiens) to sebi radi godinama“ i da „ljudi padaju pod maskama zbog manjka kiseonika“, uprkos svim zalaganjima kredibilnih zdravstvenih organizacija da objasne značaj maske u zaštiti protiv COVID 19.

Mario Bojić, koji je i narator u ovim klipovima, na YouTube platformi vodi i kanal „Mario zna“.

Ovaj kanal pokrenut je oktobra 2018. godine i prema YouTube statistici, ima 66 hljada pratilaca i blizu 11 miliona pregleda. Za razliku od „Nulte tačke“, gdje se objavljuju prilozi u formi kratkih vijesti, na kanalu „Mario zna“ autor objavljuje intervjue sa istomišljenicima ili lično komentariše vijesti.

U jednom od tih video priloga koji je objavljen 18. oktobra, sam Bojić je uklanjanje naloga njegovih istomišljenika uporedio sa „spaljivanjem knjiga“, čime je povukao paralelu sa nacističkom kampanjom iz 1930-ih godina. Podsjetimo, tada su se na meti režima Adolfa Hitlera našle „nepodobne“ knjige, između ostalih, jevrejskih, marksističkih, liberalnih i pacifističkih autora.

„Sva sreća pa nismo na engleskom govornom području. Sva sreća pa im algoritmi ne razumiju baš dobro naš jezik i sva sreća pa neki od nas koriste alternativne načine da zaobiđu i pobjegnu od online cenzure“, rekao je tom prilikom Bojić.

U video klipu objavljenom 11. novembra, u trenutku dok se u Srbiji danima registruje između 2.000 i 3.000 inficiranih, Bojić iznosi tvrdnju da je „taj virus ili bakterija – ni oni još ne znaju šta je, jer nisu uspjeli da ga izoluju – napravljen u Wuhanu (grad u Kini u kom se prvo pojavio koronavirus prim.aut.) u laboratoriji i pušten, znači prisutan je“, ali napominje:

„Ali je prisutan u minimalnom broju. PCR test je najveće zlo i ono služi za širenje panike, za zatvaranje ljudi, za sprovođenje drastičnih mera i uništavanje svih naših ljudskih prava koja su bila zagarantovana“, rekao je Bojić.

Šta je zaista dokazano o virusu?

Brojna naučna istraživanja pokazala su da koronavirus nije napravljen u laboratoriji. Časopis Science News je u martu ove godine objavio, pozivajući se na rezultate istraživanja tima američkih naučnika, da virus nije vještački napravljen, jer njegov genetski sastav nije mješavina poznatih virusa, što bi bio slučaj da je proizveden u laboratoriji.

Marija Bojića smo posredstvom elektronske pošte pitali da li platforme koje vodi šire ideje QAnona i da li je on sam zastupnik tih ideja, kao i da li oseća odgovornost što u javnost plasira dezinformacije, ali nam nije odgovorio na ta pitanja.

No, ne znaju svi za QAnon, a podržavaju te teorije kaže Milan Jovanović, istraživač Digitalnog forenzičkog centra iz Podgorice.

“Mišljenja sam da ljudi u Crnoj Gori nisu upoznati sa QAnonom, što ih ne spriječava da nesvjesno podrže teorije koje se povezuju sa njima, poput onih o dubokoj državi, 5G tehnologiji, vakcinama, Bil Gejtsu i korona virusu.“

Jovanović dodaje da je period pandemije posebno podložan širenju tih narativa.

„Očigledno je da 5G i teorije oko koronavirusa predstavljaju jače okidače za crnogorsku javnost nego recimo teorije o dubokoj državi i vakcinaciji”.

Šta je QAnon?

QAnon teorije krenule su da se šire nakon što je u oktobru 2017. anonimni korisnik “4chan” kasnije i “8chan” foruma koji je svoje objave potpisivao sa Q objavio, bez dokaza, tvrdnju da je on obavještajni zvaničnik koji ima pristup tajnim podacima.

Teorije nisu nove, najčešća, ona o tome da je u toku akcija svrgavanja elitne pedofilske mreže, pojavila se godinu ranije, tokom događaja koji je kasnije postao poznat kao Pizzagate.

Podstaknut teorijama zavjere da se u podrumu pizzerije Comet Ping Pong u Washingtonu vodi pedofilska mreža u koju je uključena tadašnja kandidatkinja za predsjednika Hillary Clinton i druge demokrate, Amerikanac Edgar Maddison Welch uzeo je arsenal oružja i uputio se ka pizzeriji.

Teorija je nastala 2016. godine kada je WikiLeaks objavio mailove Johna Podeste, menadžera Clintonove kampanje, u kojima se spominje pizza u vezi sa događajem koji je održan u Washingtonu. Neki teoretičari zavjere krenuli su da primjećuju da se ime pizzerije spominje i zaključili da su pizza i pasta kodovi. Kada je nakon ulaska u prostorije Comet Ping Ponga shvatio da se ne dešava ništa “sumnjivo” Welch je odložio oružje i predao se policiji.

“Oni vjeruju da je američko Ministarstvo odbrane pomoglo da se Donald Trump smjesti na poziciju moći samo zbog uništavanja ovog ‘satanističkog kruga’. Oni vjeruju da će njegov napor u uništavanju kabala kulminirati u nečemu što nazivaju ‘olujom’ čime će demokrate, hollywoodske elite i drugi biti ili javno kažnjeni ili zatvoreni. Nema nikakvih dokaza koji bi podržali ovo, sve je teorija zavjere bez osnova”, objašnjava za Radio Slobodna Evropa (RSE) Daniel Funke, novinar američkog PolitiFacta koji radi na provjeravanju informacija.

Kako navodi američki Pew istraživački centar, najmanje dva kandidata izabrana ove godine u američki Kongres podržavaju QAnon teorije.

Američka Media Matters organizacija koja radi na monitoringu, analiziranju i ispravljanju pogrešnih informacija u medijima navodi da je američki predsjednik do 30. oktobra na društvenim mrežama pojačao uticaj računa koji promovišu teorije zavjere QAnona najmanje 265 puta.

Sam Trump je u jednoj od predizbornih aktivnosti na američkoj MSNBC televiziji rekao da ne zna ništa o QAnonu, osim da se “veoma protive pedofiliji i da se snažno bore protiv nje”.

No, pored Sjedinjenih Država, QAnon teorije prešle su okean i krenule da se šire i na prostoru Zapadnog Balkana. Prema podacima Google Trendsa, pretraživanja termina QAnon porasla su, kako širom svijeta, tako i u zemljama Zapadnog Balkana od sredine marta, odnosno od kada je proglašena pandemija COVID-19.

QAnon i Zapadni Balkan

Analiza objava povezanih s QAnonom, na prostoru zemalja Zapadnog Balkana, Digitalnog forenzičkog centara, između marta i novembra 2020. godine pokazuje porast za skoro 150 posto u odnosu na čitavu prošlu godinu (sa 38.6 hiljada objava na 56.9 hiljada).

“S obzirom da se u centru QAnon teorija nalazi Donald Trump kao heroj ovog lažnog narativa, prilično sam šokiran da je ova teorija zavjere prešla dalje. Mislim da dosta dezinformacija kojima rukovode pristalice QAnona privlači i međunarodnu publiku. Mnogo je lakše za nekoga da vjeruje da globalni kabal političke i medijske elite izmišlja pandemiju nego da priznaju da je stotine hiljada ljudi umrlo zbog groznog virusa”, kaže Daniel Funke iz PolitiFacta.

Stručnjaci kažu da je Kjuanon tokom pandemije naglo porastao, miješajući svoje antisemitske i krajnje desne stavove s teorijom da je korona virus zavjera.

Ko su ljudi koji vjeruju u ove ideje?

Dvadesetosmogodišnji Dino iz Sarajeva, kako sam priznaje, jedan je od njih.

“QAnon je samo jedan od hashtagova koje ljudi koriste da bi njihove objave stigle do onih koji imaju iste rezone. Ovaj pokret možete nazvati kako hoćete, suština je da se masa budi na svjetskom nivou”, kaže Dino za RSE.

Sa njim smo razgovarali na Instagramu gdje vodi račun pod nazivom bosanski_anonimusi. Ovo je ujedno bio i jedini Instagram profil koji smo pronašli pretraživajući termine Bosna i QAnon na ovoj platformi. Profil je otvoren u maju i ima nekih 160 pratilaca i više od 200 objava.

Kako sam kaže njegov “simbolični” profil na Instagramu na kojem je dijelio informacije “vrijedne istraživanja” je blokiran za objave i druge aktivnosti.

Kako kaže “ljudima koji nisu svjesni da većina događaja u svijetu ima mnogo dublju pozadinu nego što mediji predstavljaju, odnosno da se informacijama itekako manipuliše” teško je objasniti šta je i zašto je važan QAnon.

“Ono što znam zasigurno je to da kod nas mnogo ljudi dijeli isto mišljenje, često čujem među ljudima i vidim da su svjesni da je došlo vrijeme da se kolektivno probudimo i napravimo preokret”.

No, zbog čega misli da je upravo QAnon ta ideja koja će “probuditi ljude”?

“Jer je to globalni pokret koji je do sada najveću prašinu digao u pozitivnom smislu. Nije ostalo sve na društvenim mrežama, dešavaju se masovni protesti i želja za promjenom”, uvjeren je Dino.

Da uticaj QAnona nije samo vidljiv na društvenim mrežama, svjedoče protestni skupovi organizovani zbog restriktivnih mjera i nošenja maski u Crnoj Gori.

„U Crnoj Gori, aktivni su roditelji u Baru, Podgorici i Herceg Novom, koji protestuju protiv nošenja maski u školama jer, kako navode, štete zdravlju djece“, navode iz DFC-a.

“Stop maskama u školi”, bio je moto dva protesta roditelja u Herceg Novom.

U Podgorici je također održan protest sa ciljem da se ukinu sve zabrane i mjere uvedene zbog pandemije. Grupa građana koja je organizovala protest ocijenila je da mjere krše osnovna ljudska prava garantovana Ustavom Crne Gore.

“Takođe smo formirali i Vajber zajednicu – Anti Corona Protest koja već broji preko 500 članova”, navodi se u saopštenju jednog od organizatora Nikola Milošević.

Nebojša Medojević – političar koji vjeruje u QAnon teorije

Među onima koji vjeruju u teorije QAnona je i Nebojša Medojević, predsjednik Pokreta za promjene članice vladajućeg koalicionog saveza Demokratski front u Crnoj Gori.

On je jedan od rijetkih političara u Crnoj Gori koji godinama unazad eksplicitno navodi – da je za ključne svjetske probleme i probleme zemalja u tranziciji kao što su ekonomske krize, ratovi i migracije stanovništva kriva takozvana „duboka država“, skup svjetskih moćnika iz sjenke, planetarno poznati biznismeni koji vuku konce i bankarski konglomerat.

Teze najčešće iznosi na društvenim mrežama, često i tokom polemika u Skupštini Crne Gore, na konferencijama za medije. Odgovarajući na naše pitanje da li svoje stavove zasniva na QAnon teorijama zavjere Medojević za RSE kaže:

„Vrlo rado pristupam globalnim inicijativama kao što je QAnon. Javnost u Crnoj Gori zna da sam ja podržao i podržavam politiku Donalda Trampa i ideju da se narod pita, a ne ‘duboka država’, establišment i bankari. Naravno te globalne mreže sa sobom donose i određene rizike jer tu može svako da pristupi i plasira svoje ideje. Ima tu i teorija zavjere i nekih teza koje ne stoje. Ali za nekoga ko ima dovoljno iskustva kao ja, tu ima i mnogo podataka, pa vrlo rado učestvujem u tim globalnim raspravama, ne samo kada je u pitanju QAnon nego i neke druge inicijative“, kaže Nebojša Medojević.

QAnon u Srbiji

Među osobama koje su u dijelu javnosti označene kao pristalice QAnon pokreta je i dr Jovana Stojković, predsjednica pokreta “Živim za Srbiju”, koja je godinama unazad poznata po zastupanju ideje o ukidanju obaveznog vakcinisanja u Srbiji. Od izbijanja pandemije COVID-19, Stojković javno zastupa tezu da su epidemiološke mjere donesene s ciljem da se smanji prenošenje infekcije, nepotrebne.

“Mi moramo da shvatimo da je medicinska struka vrlo poklekla u svemu ovome i mi imamo propagatore cijele ove korona priče koji služe da budu čuvari logora i da narod primoravaju na neke mere koje nemaju veze ni sa zdravom pameću ni sa naukom ni sa Ustavom ove zemlje”, rekla je Stojković na konferenciji za medije ispred Narodne skupštine u Beogradu 12. novembra.

Stojković je u analizi koju je krajem oktobra objavio DFC predstavljena kao osoba čiji su stavovi bliski onima koje zagovara QAnon, što ona u izjavi za RSE demantuje.

“Apsolutno u mom delovanju nema ničega bliskog tome. Možda nekom neutralnom posmatraču to liči, ali svakako sa QAnon pokretom nemam ništa”, kaže Stojković.

Ona naglašava da je njeno djelovanje počelo 2015. godine, povodom nacrta zakona o obaveznoj vakcinaciji.

Prema njenim riječima, netačna je informacija objavljena u izveštaju DFC-a da su se na protestu koji je 17. oktobra organizovao njen pokret mogle videti zastave za obeležjima QAnona.

Na konstataciju da su stavovi koje javno iznosi o epidemiološkim mjerama tokom pandemije slični onima koji se mogu pročitati na QAnon stranicama, Stojković kaže da se mnogi u svijetu ne slažu sa načinom i merama koje se preduzimaju u cilju borbe protiv pandemije.

Upozorenje američkog FBI

Ranije ove godine mediji su objavili interni dopis američkog Federalnog biroa za istraživanje (FBI) u kojem se navodi da bi političke teorije zavjera “veoma lako” mogle motivisati domaće ekstremiste da se uključe u kriminalne i moguće nasilne radnje.

Ova njihova procjena zasnovana je na primjerima osoba koje su počinile napade ili ih planirale, a koji su povezani sa njihovim uvjerenjima utemeljenim na zavjerama. Među primjerima osoba koje su poduzele stvarne radnje nalazi se i par osoba koje su, kako se navodi, u dopisu bile pristalice QAnona.

No, Dino, gore citirani sagovornik iz Sarajeva, koji i sam kaže da dijeli većinu stavova sa pripadnicima QAnon mreže, smatra da je u pitanju nešto drugo.

“QAnon nije označen kao problematičan zbog netačnih informacija, društvene mreže se guše u lažima. Problem im predstavlja enormne cifre ljudi koji dijele taj isti stav – promjena se mora desiti i to je neizbježno. Ta promjena ne ide u njihovu korist već u korist malog čovjeka. Naravno da tu ima lažnih informacija, bolje reći senzacija, to je normalno. Društvenim mrežama svi imaju pristup i to je neminovno. Mi smo većina, samo mali broj jedinki drži monopol koji od nas pravi robove”, kaže Dino koji dalje navodi kako smatra da je zbog toga “taj njihov strah od nas razumljiv”.

Na komentar da su i neke od njegovih objava označene kao netačne, Dino kaže da neke od njih “pogotovo one vezane za izbore i vakcinaciju očigledno nisu poželjne na društvenim mrežama”.

Jedna od krilatica koje koriste pristalice QAnona jeste “ne vjerujte našim očima, istražite sami”, što također stoji i na Dininom Instagramu. Pa istražimo Dininu objavu koju je Instagram, kroz svoju mrežu fact-checkera označio netačnom.

Neistine o maskama

Jedna od takvih objava jeste post u kojem se navodi da su maske opasne za disajne puteve i izazivaju vodu u plućima, upalu nosa i meningitis kod onih koji i nose.

“Oduzmete li zdravoj stanici 35 posto njenog kisika, možete je pretvoriti u stanicu raka za samo dva dana”, stoji na slici na kojoj se nalazi i maska. U potpisu citata stoji dr. Otto Hainrich Warburg.

Kako navodi AFP, doktor Warburg je dobitnik Nobelove nagrade koji je umro 1970. godine. Njegove bivše kolege sa kojima su razgovarali iz AFP-a kažu da nisu upoznati sa ovom izjavom i da se to ne može zaključiti iz doktorovih hipoteza.

Detaljnije objašnjenje o ovoj izjavi i njenom mogućem porijeklu možete pročitati ovdje.

Nošenje maski u pandemiji preporučuje i Svjetska zdravstvena organizacija, Evropski centar za prevenciju i kontrolu bolesti, kao i američki Centar za prevenciju i kontrolu bolesti.

“Maske su ključna mjera u suzbijanju prenosa i spašavanju života. Maske sužavaju potencijalno izlaganje riziku zaražene osobe, bez obzira da li osoba ispoljava simptome ili ne”, navode iz Svjetske zdravstvene organizacije.

Ova slika podijeljena je i na Facebooku na brojnim stranicama poput „Buđenje“, „Istinom protiv laži“ na kojoj je podijeljena 18 puta, kao i na stranici „Kapljice života“ na kojoj je podijeljena 410 puta i više od 157.000 pratilaca.

“To što nas ljudi pokušavaju da predstave kao lude teoretičare zavjera je razlog zašto kažemo da svako za sebe istraži”, kaže Dino uz dodatak da su oni tu da “zagrebu po površini i usmjere”.

Sa Facebooka na Telegram

Nakon blokiranja na Facebooku, Twitteru i drugim mrežama pristalice QAnona preselili su se, djelimično, na druge platforme, poput Telegrama. Tako su na ovoj mreži aktivne grupe iz Njemačke, Austrije, Rusije, ali i grupe Qanon Balkan i Qanon Bosna koje imaju dva, odnosno, jednog pretplatnika. Na Telegramu je aktivna i grupa “BalkAnon”, gdje je kreirana 29. oktobra i ima tek sedam članova. Ipak, neki od videa koji su podijeljeni su već blokirani na YouTube platformi.

Podstaknuti idejom da blokiranja velikih društvenih mreža znače cenzuru, QAnon pratioci širom svijeta sele se i na mreže poput Parlera koji je popularan među desno orijentiranim osobama, ali i na Gab, mrežu na kojoj se navodi da je “mjesto slobode govora online i mjesto gdje korisnici oblikuju svoje iskustvo.”

Zbog čega, uprkos brisanjima računa, blokiranju objava i dalje veliki broj ljudi nastoji da dijeli ideje koje graniče sa teorijama zavjere?

Flunke, novinar Politifacta kaže kako on misli da su teorije zavjere zadovoljavajuće za neke jer popunjavaju rupe u znanju koje ljudi imaju tokom nesigurnih vremena. To bi moglo opravdati zbog čega je interes za QAnon teorije ali i ostale teorije zavjere kao i dezinformacije porastao tokom pandemije COVID-19.

Slično mišljenje ima i Milan Jovanović iz crnogorskog Digitalnog forenzičkog centra.

„Jer osjećaj anksioznosti, neizvjesnosti, neinformisanosti i informacione gladi podstiču čovjeka da na neki način objasni događaje koji su mu strani, a zbog kojih gubi kontrolu nad svakodnevnicom. Ironično, smatram da one ne pomažu u redukciji ovih negativnih utisaka, već suprotno samo pogoršavaju dojam nemoći, postavljajući temelje za dalje teoretizovanje“, zaključuje Jovanović.

(Radio Slobodna Evropa)