Mladi o Jugoslaviji: Paradoksi na koje se ne obraća pažnja, a prisutni su

Piše: Sonja Ćirić. Izvor: Vreme

“Jugoslavija u očima mladih istraživača“ naslov je ciklusa tribina o SFRJ kakvu je vide oni koji su o njoj slušali od roditelja i ostalih starijih. Održava se u Domu omladine u Beogradu, i počeće u sredu 8. februara u 19 časova temom “Festivali savremene umetnosti u Jugoslaviji: između umetnosti i politike“, o kojoj će  razgovarati mladi istraživači Miloš Marinković iz Muzikološkog instituta SANU i Jovan Bukovala sa Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.

Na kraju ciklusa, kažu organizatori, očekuje se odgovor na pitanje šta možemo da naučimo od nove generacije istraživača Jugoslavije, dakle onih koji ne pripadaju “ratnoj generaciji“ koja je o Jugoslaviji razmišljala na nivou “za“ i “protiv“ nje, već koji dobro poznate narative o njoj analiziraju sa pozicija kritičke teorije, metodologije i filozofije.

“Teško je govoriti o Jugoslaviji iz ugla nekoga ko nije živeo u to doba. Još je teže pričati o Jugoslaviji ako dolazite iz porodice koja nije bila komunistički ili socijalistički orijentisana, već oduvek potpuno suprotno“, kaže za portal “Vremena“ Jovan Bukovala.

Kaže da su većini “prve asocijacije na reč Jugoslavija crveni pasoš, utisak da se pod Titom lepo živelo, bratstvo i jedinstvo i slične parole“. Međutim, ako je Jugoslavija bila uspešna kao što se priča, potrebno je zapitati se “zašto se onda odbijalo od ličnog dohotka za izgradnju pruge, obnovu od zemljotresa?“

Jovan Bukovala kaže da ima niz ovakvih paradoksa na koje se ne obraća pažnja, a prisutni su.

Na primer, “otkud to da su tadašnji ateisti preko noći postali sadašnji veliki vernici i nacionalisti?“ Ili, pitanje koje posebno ističe, “kako to da su danas na čelnim pozicijama u zemlji, kao u dinastijama, baš potomci nekadašnjih viđenih komunista preobučeni u ruho neoliberalnih kapitalista pa deluju da su predstavnici novog?“

Bukovala istražuje kulturu u vreme Jugoslavije, oblast u kojoj se “nesporno vidi da je Jugoslavija bila tadašnji prozor u svet“ i smatra da “Jugoslavija jeste bila istok zapadu i zapad istoku“, odnosno da to “nije floskula već činjenica koja se ne može opovrgnuti“.

Kao nedvosmislen dokaz navodi “predstavu Kosa što govori o intencijama tadašnjeg sistema da je imalo sluha da se Jugoslovenima prikaže američka antiratna propaganda“. Podseća i da su u Jugoslaviju dolazile “holivudske legende poput Ričarda Bartona i Elizabet Tejlor, ali da je ovde spas našao i Oleg Vidov, sovjetski glumac, koji je u vreme Hladnog rata zahvaljujući dovitljivosti ovdašnjih ljudi koji su ga angažovali da glumi u filmu Jovana Živanovića Uzrok smrti ne pominjati, uspeo da preko Jugoslavije prebegne u Kaliforniju.“

Ne slaže se sa uvreženim stavom da je u Jugoslaviji postojao larpurlartizam “zato što su i tada, poput Sofije Mišić o kojoj govori Goran Marković, postojali cenzori koji su kulturu krojili po svom ličnom ukusu“.

A kao nasledstvo Jugoslavije navodi Bitef, Sterijino pozorje, Fest, Bemus i druge festivale i umetničke manifestacije poput njih, koje su i sad osnova ovdašnje kulturne scene i njeni reprezenti u svetu.

Naj-pogrešnim po kulturu u Jugoslaviji smatra “što si morao da budeš član Partije ako si hteo da napreduješ.“ Zar nije i sad tako? “Ne, nikako, sad je neuporedivo više umetnika izvan stranke koji su uspešni i važni zato što su to zaslužili svojim kvalitetom i radom, a ne knjižicom“, kaže Jovan Bukovala. A to, takva slika o kulturi u ovdašnjem društvu, daje nade.

Članak je prenet sa portala Vreme.