Revolucija, to su oni

Povodom stogodišnjice rođenja Jozefa Bojsa (Krefels, 12. maj 1921 – Dizeldorf, 23. januar 1986), jednog od najznačajnijih umetnika svetske umetničke scene posle Drugog svetskog rata, i Dimitrija Bašičevića Mangelosa (Zagreb, 14. april 1921 – Zagreb, 18. decembar 1987), jednog od najznačajnijih umetnika regiona i rodonačelnika konceptualne umetničke prakse kod nas, biće održana izložba Jozef Bojs i Mangelos – 100 godina i umetnost danas, od 26. avgusta do 18. septembra u Galeriji Gete instituta, Umetničkom prostoru U10 i Novoj galeriji vizuelnih umetnosti u Beogradu. Pored izložbe, povodom ovog jubileja biće organizovan i prateći program s okruglim stolovima, predavanjima, projekcijama filmova i TV emisijama.

Ove 2021. navršava se sto godina od rođenja Josefa Bojsa, autora koji je zanimljiv posebno kroz razvoj aspekata i ključnih pojmova nove umetnosti, kao što su direktna demokratija, socijalna skulptura i socijalna plastika, njegove poznate teze da je svaki čovek umetnik, koncepta prošireni pojam umetnosti, revolucija to smo mi, i niz drugih.

Na izložbi posvećenoj obeležavanju stogodišnjice rođenja Josefa Bojsa u galeriji Menjačnica Gete instituta biće izložene fotografije, grafike i multipli iz lične kolekcije Karla Hajnca Rumenog i Mangelosovi radovi iz kolekcije Fonda Ilija&Mangelos i privatne kolekcije iz Zagreba. Karl Hajnc Rumeni, važan kolekcionar Bojsove umetnosti, potvrdio je organizatorima da su na raspolaganju za izložbu 40 signiranih grafika i multipla, 45 signiranih plakata, 50 signiranih poštanskih dopisnica i pozivnica kao i 20 signiranih kataloga-knjiga.

Odnos umetničkog legata Bojsa i Mangelosa sa savremenom umetničkom scenom u Srbiji biće tema dela postavke u prostorijama galerije U10. Taj odnos biće propitan kroz radove odabranih savremenih umetnika Sanje Latinović, Slobodana Stošića, Nadežde Kirćanski i Luke Cvetkovića, koji će specijalno za ovu izložbu produkovati nove radove inspirisane tragom dva velika umetnika. Na taj način će impuls o mogućim odgovorima koji je legat rada Bojsa i Mangelosa doći direktno od umetnika.

U prostorijama galerije NGVU biće izloženi neki od originalnih radova Dimitrija Bašičevića Mangelosa, neke od vrednih multipli Jozefa Bojsa, a svakodnevno će se emitovati film o Mangelosu u produkciji HRT pod nazivom Jedno djelo autorki Eveline Turković i Ane Marije Habjan.

Karl Hajnc Rumeni održaće predavanje O kolekciji i ličnim iskustvima u odnosu sa Bojsom. Takođe, izložbu će pratiti razgovor o umetnicima sa Biljanom Tomić i Jerkom Denegrijem u prostorijama Gete instituta. Promocija studije o istorijskoj avangardi pod nazivom Crveni horizonti Dejana Sretenovića takođe će biti održana kao prateći program izložbe, u saradnji sa Zoranom Pantelićem, dok će u biblioteci Gete instituta biti prikazan film o Jozefu Bojsu.

U okviru saradnje sa Gete institutom u Sarajevu i Zagrebu, izložba će se nakon Beograda u nešto izmenjenom obliku prikazati i u Muzeju savremene umjetnosti u Banjaluci i u Muzeju suvremene umjetnosti u Zagrebu. Kustosi i saradnici beogradske izložbe su dr Ivana Bašičević Antić, dr Selman Trtovac, tim U10, i tim NGVU. Za vizuelni identitet plakata izložbe pobrinuo se Slavimir Stojanović Futro.

Dvojac za istoriju

Jedan od najznačajnijih umetnika svetske umetničke scene posle Drugog svetskog rata, Bojs je ostvario značajan uticaj na umetnike iz ovdašnje sredine. Najpre su se umetnici tzv. Nove umetnosti 1970-ih susreli sa Jozefom Bojsom u Edinburgu 1973, a potom je 1974. on, prihvativši poziv Biljane Tomić, učestvovao na Aprilskim susretima u prostorijama Studentskog kulturnog centra u Beogradu. Umetnik Zoran Popović 1973. u Edinburgu snima umetnički film Jozef Bojs, dvanaestočasovno-predavanje: posvećeno Anaharsisu Klocu koji je prvi put u Beogradu prikazan u Galeriji Menjačnica Gete instituta 2016. Susretu u Edinburgu prisustvovali su i Marina Abramović, Raša Todosijević i Gergelj Urkom koji kasnije postaju istaknuti predstavnici savremene umetničke scene ovog regiona.

Iako se Mangelosovi radovi nalaze u kolekcijama Tate Modern, MoMa i Carnegie Museum, u našem regionu nakon 1990. i retrospektive u Muzeju suvremene umjetnosti u Zagrebu, ovaj umetnik nije opsežnije predstavljan u ovdašnjoj sredini. Njemu u čast ustanovljena je Nagrada za najboljeg mladog vizuelnog umetnika u Srbiji Dimitrije Bašičević Mangelos i već 20 godina najbolje mlade umetnike šalje na rezidencijalni boravak u Njujork, čime se održava sećanje na njegovu podršku mladim generacijama umetnika.

Tekst je prenet sa portala Novi magazin.