„Neuhvatljivi kralj“ muzike i dobrote

Autorka: Gordana Nonin, Izvor: Novi magazin

Četvrt veka prošlo je od kada je kompozitor, muzički producent, instrumentalista i slobodni umetnik Mitar Subotić Suba (Novi Sad, 1961) tragično nastradao u Sao Paolu u Brazilu, gde je živeo i imao već nadaleko poznat studio. Radio-televizija Vojvodine premijerno je prikazala dokumentarni film reditelja Andreje Milinovića i scenariste Vladimira Bajića, o ovom velikom muzičaru u nedelju, 16. juna. Izuzetno značajan film u kojem o Subi govore njegovi najbolji prijatelji, bubnjar Ivan Fece – Firči i strip crtač Zoran Janjetov – Janja, majka Ruža i drugi.

„Bio je temeljan, nikad nije želeo da potone u jednu te istu stvar i nikad nije želeo da se prikloni nečemu što je trenutno aktuelno“, izgovara u ovom dokumentarnom filmu dugogodišnji Subin najbolji prijatelj, čuveni strip crtač Zoran Janjetov, i pri tome, u stvari, markira ono što je Mitra Subotića izdvojilo kao ličnost i muzičara još tokom 1980-ih godina u rodnom Novom Sadu. Bio je toliko autentičan, samostalan i beskompromisan u sprovođenju svojih muzičkih ideja – da je bio, i tada, zasebno ostrvo samo po sebi. Jednostavno, bio je SUBA.

Tih 1980-ih Novi Sad je bio čudo od grada. Dok s jedne strane imate nadaleko već poznatu alternativnu rok i pank scenu, sa La stradom, Lunom, Laboratorijom zvuka, Pekinškom patkom, pa imate Slobu Tišmu, Anderlu, Voju Despotova i njegov prvi privatni književni časopis Hey Joe, Vujicu Rešina Tucića, Badu Dadu, Balinta Sombatija, a onda i Branku Parlić, pa Stevana Kovača Tickmayera sa svojim improvizacijama na svim onim džez i festivalima nove muzike… I u svemu tome, pojavljuje se i jedan Rex ilusivii.

Upravo je u tome značaj dokumentarnih filmova i zaista je izuzetno važno što je to urađeno u produkciji RTV Vojvodine, a po rečima samog autora Bajića, sve se desilo na inicijativu njegovog prijatelja (obojica su istoričari i znaju vrednost svedočenja savremenika i dokumenata) Nemanje Milenkovića, direktora Fondacije Novi Sad – Evropska prestonica kulture. Jer, tako će ostati upamćeni mnogi detalji ne samo o Subinim počecima i uspesima na našoj muzičkoj sceni, već i ogromni uspesi na svetskoj muzičkoj sceni.

REX ILUSIVII: Tako upravo Janjetov u filmu otkriva kako je Suba, pod imenom koji su njih dvojica zajedničkim snagama skovali, dugo vremena anonimno, pod imenom Rex ilusivii, ostavljao trake na portirnici Radio Novog Sada, ali ne bilo kome. Ostavljao ih je na ime Dragana Gojkovića koji je bio urednik i voditelj popularne emisije Novi vidici i naravno, koji je, čim je čuo muziku, puštao u svojoj emisiji, iz sedmice u sedmicu, nove zvuke… U filmu, Dragan Gojković svedoči kako je tek posle duže vremena saznao ko stoji iza imena Rex ilusivii i kako je napokon upoznao Mitra Subotića Subu.

Subina majka Ruža Subotić, koju svi dragi u Novom Sadu zovu Majka Suba, i koja je pokrenula Fondaciju sa imenom svoga sina, svedoči o njegovim počecima u muzičkoj školi, zatim na Akademiji – Suba je studirao kompoziciju u klasi Rudolfa Bručija. Njena svedočenja nisu samo značajna zbog upoznavanja Subinih početaka već se iz njenih rečenica upečatljivo vidi šta znači imati roditelje koji podržavaju svoje dete i kada im suštinski daju krila da se ostvari u onome u šta veruje. 

PRIJATELJSTVO S ROKEROM: Po rečima bubnjara Firčija, upravo je Suba u njega udahnuo dah modernog. Fece u filmu dočarava koliko je Suba bio dobar čovek, duhovit, kakav vrhunski muzičar, i koliki je X faktor imao u sebi. Takođe, otkriva i da je na prevaru odveo Subu u Beograd na probu Ekatarine velike, i time kumovao velikom prijateljstvu i saradnji između Sube i Milana Mladenovića, koji su zajedno napravili Angel’s Breath album. Još jedno izuzetno svedočanstvo iz filma je telefonski razgovor, zabeležen na magnetofonsku traku, između Sube koji je u tom momentu već u Sao Paolu u Brazilu i Jovanke Bebe Stepanović, urednici u Muzičkoj redakciji Radio Novog Sada.

Suba je svirao klavir, klavijature, bavio se džezom, eksperimentisao sa raznim muzičkim žanrovima još od početka 1980-ih godina, a ovdašnja istorija pamti ga kao pionira elektronske muzike u Srbiji. Prvi snimci autorske eksperimentalne muzike koju je stvarao u okviru neformalnog dvojca sa Janjetovim, emitovani su mu na Radio Novom Sadu, u čijim muzičkim studijima je kasnije učio i radio, a tu je i producirao neke od najvažnijih albuma jugoslovenske rok muzike pod pseudonimom Rex Iluzivi. Pisao je i izvodio muziku za pozorište, film i televiziju, a još kao mlad umetnik zainteresovao se za muzičku kulturu vanevropskih zemalja kao i angažovanu muziku kroz čije delovanje je na neki način i došao na svetsku scenu na kojoj je i danas prisutan.

BRAZILCIMA OTKRIO NJIHOVU MUZIKU: Sredinom 1980-ih Suba se preselio u Pariz gde je živeo do 1990, kada se nastanjuje u Sao Paolu u Brazilu, ali je sve to vreme radio projekte i u Novom Sadu, Beogradu i drugim gradovima Jugoslavije. Na poziv kulturnog atašea vlade Brazila odlazi u tu zemlju koja mu postaje bliska i u njoj se Suba afirmiše (po drugi put u svojoj karijeri) kao izuzetan muzičar, kompozitor i producent. I tamo je radio muziku za pozorište, modne revije, reklame, a bio je i producent i studijski muzičar. Produkciju i aranžmane je uradio za veliki broj poznatih brazilskih muzičara. Sve do 1999, kada je stradao u požaru u Sao Paolu, živeo je u Brazilu i toliko uradio na polju muzičke produkcije i kompozicije da je njemu u čast, samo godinu dana nakon smrti, otvoren Institut Suba, pod pokroviteljstvom Britanskog saveta. Sve u cilju čuvanja i negovanja kulturnih tradicija Brazila i afirmacije njegovih umetničkih osobenosti u celom svetu. U izdanju tog Instituta izašao je i Subin CD Sao Paulo Confessions, kao specijalno brazilsko izdanje.

Svi su ga smatrali muzičarem za 21. vek, ovaj koji živimo u svetu koji je, kako Janjetov u filmu kaže „mnogo manje odvratan kada u njemu imamo Subu“.

Tekst je prenet sa portala Novi magazin.