Titov papagaj, slovački fakir i umetnici koji to više nisu

Autorka: Aleksandra Mijalković, Izvor: Novi magazin

Kako životinje oblikuju svakodnevnicu, kulturu, ekosisteme i duhovni svet, a kako ljudi utiču na njihov opstanak i dobrobit? Šta mlade umetnike, istraživače i društvene aktiviste očekuje u svetu koji žele da menjaju i učine boljim? Na koje sve načine ratni sukobi, politička previranja i igre moći na globalnom planu remete živote običnih ljudi, naročito iz perspektive dece? Može li muzika da (iz)leči dušu, a dobrota i ljubav da je spasu od iskušenja surove današnjice? Oni koje zanimaju odgovori na ova i slična pitanja, kao i duhoviti posmatrački eseji o svakodnevici, ponuđeni jezikom filmske kamere, pronaći će ih u 80 kratkih i dugometražnih dokumentarnih ostvarenja autora iz raznih zemalja, početnika i proslavljenih imena, na 18. Međunarodnom festivalu dokumentarnog filma Beldocs.

Filmovi su razvrstani u nekoliko kategorija (Srpski takmičarski, Međunarodni takmičarski, Udarni termin, Zemlja u fokusu – Poljska, Liburnia film festival predstavlja, Play.Docs Showcase, Bitka za stvarnost, Meteori, Povetarac, Teen, Vatromet), uključujući i filmove otvaranja (Restitucija, ili San i java stare garde Želimira Žilnika), zatvaranja (Fiume o morte! Igora Bezinovića) i In memoriam posvete Dejvidu Linču i Tomasu Hajzeu, biće prikazani na deset lokacija u gradu, a posle projekcija filmova u konkurenciji za nagrade (najbolji domaći film, najbolji međunarodni, najbolji kratkometražni i tinejdžerski, najbolja kamera i montaža u srpskoj takmičarskoj selekciji) predviđeni su i susreti sa autorima. Projekcije će biti u Domu omladine, Studentskom kulturnom centru, Jugoslovenskoj kinoteci u Uzun Mirkovoj i Kosovskoj ulici, Art bioskopu Kolarac, Centru za kulturu Vlada Divljan, Evropskoj kući Beograd, Palati nauke, bioskopu Takvud i Sinepleksu Ušće.

Jedan od vodećih festivala dokumentarnog filma u ovom delu Evrope predstaviće neka od najvažnijih ostvarenja sa svetske dokumentarne scene – festivalske hitove i višestruko nagrađivane naslove, kao i značajan broj domaćih, evropskih i svetskih premijera. Bogat program namenjen je i filmskim profesionalcima, koji će imati priliku da učestvuju u različitim Beldocs Industry aktivnostima – treninzima, radionicama, razgovorima, panelima i master klasovima (neki otvoreni za javnost), a najavljen je i dolazak mnogobrojnih gostiju.

O LJUDIMA I ŽIVOTINJAMA: Ovogodišnja selekcija nudi nekoliko izuzetnih ostvarenja koja se bave odnosom ljudi i životinja. Mačke iz hrama Gokogu japanskog autora Kazuhira Sodea priča o moru, starenju tradicionalne zajednice, uspomenama, cvetanju trešnje, suživotu… Film Tihi posmatrači Elize Petkove je pitoreskno, nežno delo koje prikazuje život u zabačenom planinskom selu Pirin u Bugarskoj, pričajući o sujeverju i autentičnim narodnim bajalicama kroz šest likova životinja. Kolektivni monolog Džesike Sare Rinland je svojevrsni nežni omaž radnicima u zoološkim vrtovima, ali i utočištima za životinje širom Argentine. Park Vorena Elisa u režiji Džastina Kurzela prati australijskog muzičara koji pušta gledaoce u svoju svakodnevicu, i jedno posebno mesto – utočište za divlje životinje, spasene iz ilegalne trgovine ili zlostavljanja. Voren Elis, nekadašnji član bendova The Dirty Three i Nick Cave and the Bad Seeds, više od tri decenije gradi nekonvencionalnu muzičku karijeru, daleko od velikih koncertnih dvorana, i istovremeno posvećeno učestvuje u radu utočišta, kog je suosnovač, u šumama Sumatre. Najzad, kratkometražni film holandskog autora Kventona Milera Koki, ćao pripoveda o 67 godina starom papagaju Kokiju, nekada ljubimcu Josipa Broza Tita, kombinujući neobjavljene snimke iz arhiva sa autentičnim materijalima razgovora sa školskim grupama i turistima koji posećuju njegov kavez.

POLJSKA KINEMATOGRAFIJA U FOKUSU: U okviru programske celine posvećene poljskoj kinematografiji publika će saznati zašto su Vozovi autora Maćeja J. Drigasa metafora o neuspehu čovečanstva da uči iz prošlosti i predvidi budućnost. Poetska meditacija o ciklusima rata i prolaznog mira, čija je ovo srpska premijera, sačinjena je od materijala prikupljenog iz čak 46 svetskih arhiva. Godina u životu jedne zemlje je dokumentaristički prikaz događaja (1980/81) koji su bili prekretnica u poljskoj i svetskoj istoriji. Tomaš Volski kroz ritam, muziku, zvučni pejzaž i narativnu strukturu svedoči o rađanju pokreta Solidarnost, dajući mu novo značenje, i tretirajući vanredno stanje, policijski čas, štrajkove i vojnu kontrolu grada kao apsurdno pozorište u kojem Poljska igra glavnu ulogu. Kralj Matijuš Prvi Jasmine Vojcik je kreativni dokumentarac o intimnom i kontemplativnom svetu dve sestre, nesputanom ograničenjima odraslih, u kojem su radoznalost, osećanja i čula glavni pokretači. Indijac Aržun Talvar, koji je pre deset godina imigrirao u Poljsku i još pokušava da se uklopi, autor je i glavni junak filma Pisma iz vučije ulice. Snimajući komšije u Varšavi on portretiše modernu Evropu koja živi u raskoraku između prošlosti i sadašnjosti. Animirano-dokumentarni film Nemo drveće govori o odrastanju u vreme globalne izbegličke krize kroz sudbinu kurdske šesnaestogodišnjakinje Rune, koja utehu nalazi u crtanju, obrađujući kroz slike traumu i strahove koji je prate.

Pod okriljem Beldocs Industry Days biće organizovan masterklas sa Maćejem Zemojćinom – Kako prepoznati šta je stvarno u eri veštačke inteligencije – i zašto je to važno?, posvećen savremenim izazovima u percepciji stvarnosti u digitalnom dobu, uz poseban fokus na uticaj veštačke inteligencije na dokumentarni film i medije. Integralni deo festivala je i podkast serija razgovora sa poljskim filmskim autorima. Programska celina organizovana je u saradnji sa Milenium Docs Against Gravity festivalom dokumentarnog filma koji se održava u Varšavi, uz podršku Instituta Adam Mickiewicz, u okviru međunarodnog kulturnog programa predsedavanja Poljske Savetom EU 2025, kao i Poljskog instituta u Beogradu.

UMETNICI I USAMLJENICI: Raznovrsne teme 12 filmova srpskog takmičarskog programa ove godine vode gledaoce od Lepenskog vira (Gvozdene kapije Barbare Knežević) do kineske provincije Šensi (Biang Biang ekspres Nikole Stojanovića), od samotnjačkog života starca u vrletima BiH (Ko će pokucati na vrata mog doma Maje Novaković) do turske zajednice u kojoj žene vode glavnu reč (Krila i tle Stefana Maleševića). Film Kada je zazvonio telefon Ive Radivojević vraća u proleće 1992, kad se jedanaestogodišnja devojčica javlja na telefon i dobija vest iz druge države da joj je deda umro. Taj telefonski poziv briše u njenoj glavi celu njenu zemlju, istoriju i identitet i ostaje u sećanju decenijama.

Mogu li mladi likovni umetnici da (pre)žive u Srbiji baveći se isključivo kreativnim radom za koji su se usavršavali, kako se suočavaju sa izazovima, šta ih (de)motiviše – o tome govori kratki film Eme Teokarević simboličnog naziva Bila sam umetnica. Kroz spoj lične naracije, razgovora sa kolegama umetnicima i časova mađarskog jezika, koje autorka pohađa radi državljanstva EU, film dovodi u pitanje romantizovanu ideju rada iz ljubavi i pokazuje kako bavljenje umetnošću često znači borbu sa sistemskim preprekama, ekonomskom nesigurnošću i sumnjom u sebe.

U ovoj selekciji su i dva biografska filma. Nagrađivani reditelj Marko Đorđević svoj kratak dokumentarac Iza osmeha posvetio je Vladi Divljanu, a u jednosatnom filmu Crni Ljubivoje Predrag Velinović upoznaje gledaoce sa glumcem Ljubivojem Tadićem. Izvan konkurencije, na festivalu će biti prikazan još jedan celovečernji biografski dokumentarac iz ove godine – Film davne budućnosti: Đorđe Kadijević u režiji Darka Bajića i Siniše Cvetića.

Međunarodni takmičarski program sačinjen je od osam dugometražnih filmova, među kojima su i dve već pomenute priče o ljudima i životinjama (Tihi posmatrači i Kolektivni monolog), zanimljive povesti o mladom Slovaku Daliboru koji, po izlasku iz zatvora, postaje fakir u cirkusu (Fakir); o nemačkoj pankerki Gerdi Fridi Ženet Gruger, njenim performansima i muzici (Frida TV); o putevima migranata na bosansko-hrvatskoj granici, njihovim susretima i sudbinama (Pejzaž i bes); o borbi protiv ekološke katastrofe koja bi mogla da zadesi zajednicu u Savani ukoliko tu krene iskopavanje litijuma (Savana i planina); o sumnjama koje muče španskog antropologa (Predmet posmatranja) i o bolesnom piscu i njegovoj partnerki, koji provode poslednje zajedničko leto (Simon i Marijana).

Tekst je prenet sa portala Novi magazin.