Ogled – Sutra je ponedeljak

Piše: Sanja Kojić Mladenov. Izvor: Novi magazin

Izložba SUTRA JE PONEDELJAK obuhvata prezentaciju umetničkih radova Dragoljuba Raše Todosijevića, jednog od protagonista neformalne beogradske grupe konceptualnih umetnika, koja je krajem 60-ih i početkom 70-ih godina učinila radikalni otklon od ideologije i prakse socijalističkog modernizma i uključila se u nove umetničke tokove koji su tek nastajali kod nas i na svetskoj sceni. Tada mladi umetnici (Marina Abramović, Era Milivojević, Neša Paripović, Zoran Popović, Gergelj Urkom) okupljeni oko beogradskog Studentskog kulturnog centra kreću u istraživanje novih formi umetničkog izražavanja, kao što su: video, performans, akcija, instalacija… s ciljem provociranja i preispitivanja strukture i funkcionisanja tekuće prakse, kao i aktuelnog društvenog konteksta.

Prva retrospektivna izložba Dragoljuba Raše Todosijevića u MSUV (2022), povod je da se ponovo sagleda značajna i obimna umetnička praksa ovog autora, te da se na jednom mestu okupe i prezentuju radovi iz nekih od njegovih ključnih serija, kao što su: Dnevnik, Decision as Art (Odluka kao umetnost), Was Ist Kunst? (Šta je umetnost?), Gott Liebt die Serben (Bog voli Srbe), Fuxus Piano (Fuxus klaviri) i dr. Polazište izložbe je u kontinuiranom delovanju autora u polju društvenopolitički angažovane umetnosti, te preispitivanju standarda u umetničkim sistemima, nametnutih i opšteprihvaćenih načela, kao kriterijuma podložnih kritici i novom sagledavanju.

Problemi i pitanja kojima se bavi autor su od 1970-ih godina predstavljali tačke uporišta društvenog i umetničkog konzervativizma, tradicionalizma i nacionalizma, koje je Raša Todosijević svojim umetničkim delovanjem činio vidljivim i podložnim osvešćenoj kritici. Postojanje angažovanih umetničkih tokova u lokalnoj sredini, koji su se odvijali paralelno sa inovativnim i radikalnim umetničkim praksama na međunarodnoj umetničkoj sceni, potvrđuje praksa Dragoljuba Raše Todosijevića, što njegovo delo smešta u širi kontekst neoavangardne umetnosti. Izložba u MSUV ističe važnost doprinosa ovog autora, međunarodne afirmacije lokalne umetničke scene, a istovremeno i značaja institucionalne brige o zaostavštini savremenih umetnika i njenoj vidljivosti u široj javnosti.

Raša Todosijević je predstavljao Srbiju na 54. Bijenalu savremene umetnosti, izložbom Svetlost i tama simbola, u Paviljonu Srbije u Veneciji (2011), za šta je dobio internacionalno priznanje − Unikredit nagradu Venecije (UniCredit Venice Award), kao prvu i jedinu nagradu koju je naš paviljon dobio na ovoj renomiranoj manifestaciji. Producent izložbe je bio MSUV, Novi Sad, komesar Živko Grozdanić, tadašnji direktor MSUV, kustoskinja i urednica kataloga izložbe Sanja Kojić Mladenov, dizajnerka Mirjana Dušić. Nakon izložbe i uručenja nagrade, jednu od monumentalnih instalacija Gott Liebt die Serben autor je poklonio MSUV. Njegova retrospektivna izložba u Novom Sadu je logični nastavak saradnje i mogućnost da se, posle deset godina, uz obuhvatanje šire produkcije, sagledaju i pojedina dela prezentovana u Veneciji.

Raša Todosijević je u Veneciji bio predstavljen nakon više od četrdeset godina od svojih prvih radikalnih eksperimenata u umetnosti, što samo potvrđuje višedecenijsku marginalizaciju neavangarde kod nas, kao i njenu zakasnelu institucionalnu priznatost.

Postavkom na Bijenalu, Dragoljub Raša Todosijević nije izmenio dotadašnju umetničku praksu ili odstupio od sopstvenih ideja i individualističkog pristupa umetnosti. Naime, problematizovanje pitanja nacionalnih simbola i istorije, mitologizirano u sopstvenom okruženju i prenaglašeno devedesetih godina 20. veka ratovima i raspadom Jugoslavije, predstavlja važan segment umetnikovog istraživačkog pristupa, prisutnog u mnogim njegovim radovima, kao i u npr. tada prezentovanim Gott liebt die Serbien i Dnevniku. Istovremeno, umetnički izraz autora je od samih početaka naglašavao integrisanje lokalnih i širih, internacionalnih diskursa. „Težio je i postigao, da ‘lokalne’ sadržaje ugradi u svoje projekte i uzdigne ih do univerzalnih značenja”. Umesto da bude eksponent državne kulturne misije u Veneciji, što je pretpostavljena uloga umetnika koji izlaže u nacionalnom paviljonu, Todosijević je nastavio da propituje značenja i autonomiju umetnosti, zadržavajući sopstvenu praksu i jezik rada slobodnim i nezavisnim u odnosu na mnoge pritiske. Izložbom u Veneciji je, na sebi svojstven način, provokativno pristupio konceptu, naglašavajući višeznačnost i višeslojnost umetničkog dela, ostavljajući prostor posetiocima za dalja tumačenja, čak i za kontroverznost umesto unapred prihvatljive interpretacije i očekivanog.

Ne postoje univerzalna značenja, zauvek zadata, već „svaka nova generacija ima svoju percepciju istorije i umetnosti, i u delima koja su hiljadu puta interpretirana pronalazi nova značenja“, naglašava Todosijević. Ukazuje na promenljivost značenja umetničkog dela u odnosu na različite kontekste mesta na kojima je ono predstavljeno, čime otvara mogućnost i novog sagledavanja sopstvenog dela.

Dr Sanja Kojić Mladenov (1974) muzejska je savetnica, Istoriju umetnosti završila je na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, a master i doktorske studije − Rodne studije, Asocijacija centara za interdisciplinarne i multidisciplinarne studije i istraživanja (ACIMSI) Univerziteta u Novom Sadu. Direktorka je Muzeja savremene umetnosti Vojvodine od 2013. do 2016, a muzejska savetnica od 2006. Odeljenja za izložbe aktuelne umetnosti, te Centra za intermedijsku i digitalnu umetnost. Od 2019. kustoskinja je institucije za internacionalne odnose u kulturi iz Nemačke – ifa, Štutgart – Berlin. Bila je kustoskinja Paviljona Srbije na 54. Bijenalu umetnosti u Veneciji 2011.

Tekst je prenet sa portala Novi magazin.