Tanjug javlja, rat je završen! u Muzeju Jugoslavije: Osvojiti vlast, po svaku cenu

Piše: Snežana Stamenković

U pregledu arhivskog materijala bilo koje institucije u svetu koji se odnosi na period Drugog svetskog rata uglavnom nailazimo na vizuelni materijal koji je intenzivno ideološki određen. Ili je reč o totalitetu nacizma, ili o varijantama savezničkih predstava ratne stvarnosti. U ratu i posle njega najčešće postoje samo dve opcije – biti među pobednicima ili među poraženima. Iz te perspektive treba posmatrati i fotografije predstavljene u Muzeju Jugoslavije. Reč je o materijalu koji je pronađen prilikom obrade bogatog foto-arhiva ove institucije, a koji predstavlja snimke reportera Tanjuga nastale između 1944. i 1947. godine.

Materijal obuhvata 905 crno-belih filmova lajka formata koje su načinili Petar Obradović, Branko Savić i Isak Koen. U Muzeju 25. maj (od 5. jula do 30. septembra) prvi put možemo videti deo iz ove prvoklasne dokumentarne građe po izboru autora izložbe Radovana Cukića i Milice Tomić, koji pokriva vremenski period od oktobra 1944. do 29. novembra 1945. godine. Izuzetak samo čine fotografije snimljene 1942. godine, na kojima su prema saznanjima istoričarke Nataše Mataušić, srpska deca iz Siska evidentirana u nekom od logora u jednoj od akcija spasavanja Dijane Budisavljević.

Reč je o neprocenjivoj vizuelnoj dokumentaciji procesa zaokruživanja jedne ideje, plana i strategije jasno definisane i zacrtane još 1942. i 1943. godine na Prvom i Drugom zasedanju AVNOJ-a, Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije, skupštine jugoslovenskog komunističkog pokreta otpora. Na Drugom zasedanju stvoren je Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije, koji je imao zakonodavnu i izvršnu ulogu, odnosno ulogu Vlade, sa Josipom Brozom na čelu. Zadatak je bio osvojiti vlast nakon rata, stvoriti federativnu Jugoslaviju, poništiti odluke kralja i jugoslovenske vlade u izgnanstvu i organizovati izbore na kojima bi se potvrdilo buduće uređenje zemlje. U nizu koraka načinjenih u pravcu realizacije tako projektovanog cilja bilo je i osnivanje Tanjuga, Telegrafske agencije nove Jugoslavije, 5. novembra 1943. godine.

Ceo tekst dostupan je na portalu nedeljnika NIN.