Novi glasovi srpskog dokumentarnog filma

Piše: Jovana Čilić. Izvor: Novi magazin

U okviru 15, jubilarnog Beldocs festivala biće prikazani nagrađivani dokumentarni filmovi nekih od najsmelijih filmskih stvaralaca koji danas rade širom sveta, a ove godine projekcijama ukrajinskih filmova, festival je želeo da pruži podršku kolegama i partnerima u Ukrajini. Neki od njih i dalje snimaju u Ukrajini i tragično stradaju snimajući.

U okviru Srpskog takmičarskog programa biće predstavljeni novi autori koji nude svežu perspektivu i inventivne stilove, a posetioci festivala imaće mogućnost da upoznaju nove glasove srpskog dokumentarnog filma. Projekcije svih filmova u domaćem takmičarskom programu biće organizovane u Domu omladine, i sadržaće dve svetske, dve regionalne kao i jednu srpsku premijeru. Ovogodišnju selekciju čini sedam dokumentarnih filmova među kojima su i dva kratkometražna ostvarenja. Festival će 11. maja svečano otvoriti premijera filma Muzej revolucije reditelja Srđana Keče. Zamolili smo autore čiji su filmovi uvršteni u domeći takmičarski program da, ukratko, predstave svoja ostvarenja.

SLIKAR BEZ PSA I PRIHVATILIŠTE ZA PSE: „Imao sam nacrt za scenario o slikaru koji noći provodi tražeći svog izgubljenog psa i jedini je lik u filmu bez psa (svi ljudi koje sreće imaju bar jednog), a dane ispunjava slikajući pejzaže oko nedovršenih crkava u okolini Beograda, putujući sa platnom kao slikari iz 19. veka. Onda sam predložio Aleksandru Deniću, slikaru i prijatelju, da on igra glavnu ulogu, da ga iskoristimo za tog lika, uzimajući neke autentične elemente iz njegovog života, a druge falsifikujući slično kao što on to radi na svojim slikama. Denić je to vrlo rado prihvatio, a Đorđe Branković je pristao da glumi njegovog prijatelja, pomoćnika u potrazi za psom. Bilo mi je bitno da film bude formalno i stilski ujednačen, kako bi se autentični i inscenirani elementi stopili u jednu celinu, a publika film gledala na način na koji bi gledala igrani film. Od 2016. kad smo snimili prve kadrove – Bez je prošao kroz razne faze, i jako mi je drago što na kraju publika reaguje na specifičan humor i prihvata ovaj film kao neku vrstu nadrealne komedije“, objašnjava Luka Papić, reditelj filma Bez.

„Prilagođeni je dokumentarac koji otkriva jedinstveno prihvatilište za pse u Evropi, prihvatilište koje se nalazi u zatvoru u Sremskoj Mitrovici i u koje se svakodnevno dovoze psi lutalice, uhvaćene na periferiji grada. To nam se učinilo zanimljivim i pokušali smo da uspostavljanjem paralele između azila za pse i društva, kao i prikazivanjem procesa dresure pasa, ukažemo na univerzalne probleme sa kojima se susrećemo od najranijeg detinjstva. Ovo je kratkometražni dokumentarac i bio je izazov da sažetošću i jezgrovitošću, kondenzovano i pročišćeno prikažemo šta je to što nas navodi da, često potiskujemo svoje želje, potrebe i potčinjavamo se volji drugog, čije vrednosti nekritički prihvatamo. Film je dosad, nakon premijere u Amsterdamu, na IDFA, prikazan na brojnim festivalima širom sveta i drago mi je da kratka forma sve više pronalazi svoje mesto u svetu dokumentarnog filma i da publika prepoznaje svu snagu kratke forme, koja svojom eksperimentalnošću i inovativnošću značajno doprinosi pomeranju granica dokumentarnog filma“, kaže Dejan Petrović, reditelj filma Prilagođeni.

DETINJSTVO, STARAČKI DOM I RAVNICA KAO INSPIRACIJA: Koštana Banović, objašnjava da njena motivacija za film Ruku mojeju vuče poreklo iz njenog ranog detinjstva. „U mom odrastanju u bivšoj Jugoslaviji nije bilo mjesta za vjeru, ali zahvaljujući svojoj baki sam odrasla uz njenu ljepotu. Povremeno me je potajno vodila na bogosluženje iako je znala da se moji roditelji ne bi složili. Sjećam se svijeta punog odežda ukrašenih zlatnim vezom, mirisa tamjana, ljepote ikona i liturgijskih pjesama, okusa žita, nježnog žamora ljudi koji se mole, sjaja svijeća, traka svjetlosti kroz male okrugle prozore i ljudi koji se kreću kao dio koreografije. Osjetila sam se povezanom, s drugima, sa prostorom i samom sobom, i shvatila nešto fundamentalno o ovom svijetu, a da o tome ništa nisam znala. Nastavila sam se pitati da li se u stvari daleko više ne radi o tijelu, o onome što vidimo, čujemo, okusimo, dodirnemo i mirišemo. Filmom sam pokušala prenijeti svoju fascinaciju o svemu što me privuklo, što prođe kroz i preko ruku, o materijalnosti vjerovanja. Na filmu sam radila devet godina”.

Viktor Horvat, pak, svoj film Proleće režirao je na drugoj godini studija filmske i televizijske režije na Akademiji umetnosti u Beogradu. „Snimljen je – kaže – u domu za stare Nanini Konaci u Zrenjaninu. Želeo sam, ovim filmom, da prikažem ljude koji nisu izgubili volju za životom uprkos mrtvilu koje ih okružuje. Smatram da su filmovi koji se bave ovakvom temom, u današnje vreme potrebniji nego ikad“.

„U mom poslednjem filmu – Pejzažima panonske paprati, na jedan karakterističan način, bar što se tiče mog dosadašnjeg rada, pokušavam da komuniciram sa ravnicom i unutrašnjim doživljajima beskrajnih banatskih pustara. Tematski, film govori o kulturološkim različitostima u vojvođanskom selu, a dramaturški je priča ispričana kroz formu bajkovitog prikaza autorovog sna o davno nestalom Panonskom moru i onome što je ostalo posle. Strukturalno, sadrži moju ličnu arhivu koju sam snimao i čuvao poslednjih dvadesetak godina a koja je imala jednu drugačiju vrednost od klasičnog materijala, namenski snimljenog. Lično sam želeo da ispitam granice hibridnosti u formi korišćenjem različitog materijala sa velikom vremenskom distancom, tako da je ovaj film zapravo moja lična posveta nepreglednoj banatskoj ravnici i kulturološkim različitostima Vojvodine“, pojašnjava Marko Cvejić, reditelj filma Pejzaži panonske paprati.

SAMOISCELJENJE I UTOPIJA: Mina Petrović predstavlja se na Beldocs festivalu svojim prvim filmom – Jabuka i dve trešnje, koji je sama pisala, režirala, snimala i montirala. „Ali, s obzirom na količinu zadataka – dodaje – zadovoljna sam rezultatom, a vidim da i kritika prepoznaje kako je dosad osvojio već četiri nagrade, što mi je veoma drago. Mlada slovačka vajarka Katarina, koju će gledaoci upoznati kroz film, svoja bolna i traumatična životna iskustva pretvara u skulpture. Kroz svoju prizmu i perspektivu približila gledaocima probleme sa kojima se susreću umetnice u Slovačkoj, iz ličnog iskustva i iskustva njenih prijateljica i koleginica. Mnogi od tih problema se mogu vezati za globalni problem pozicije žena u umetnosti, ali i u društvu u širem smislu. Mene je ovo iskustvo podsetilo kako se mračni doživljaji i emocije mogu kanalisati u produktivnost i kreiranje umetnosti i kako je to jedan vid terapije i samoisceljenja. Istovremeno mislim i na Katarinino i na moje snimanje filma o njoj“.

„Na jednom planu, Muzej revolucije bavi se nedovršenošću i nedorečenošću. Film otpočinje u ogromnom podzemnom prostoru, u samom središtu Beograda. Taj prostor, koji se nalazi između zgrade današnje Palate Srbije (nekadašnji SIV) i Poslovnog centra Ušće (nekadašnja zgrada Centralnog komiteta SKJ), predstavlja sve što je izgrađeno od zgrade Muzeja revolucije naroda i narodnosti Jugoslavije na Novom Beogradu. U njemu pronalazimo tri junakinje – jednu devojčicu, njenu majku i staricu koja joj je najbliža prijateljica. Od tog trenutka film narasta oko njihovih prekarnih života, oslikanih naspram grada koji prolazi kroz veliku transformaciju. Na nekom malo dubljem nivou, ovaj film se bavi utočištima i utopijama, velikim i malim. Ono što na kraju imamo je slika današnjeg društva u Srbiji, koje je u velikoj meri definisano potpunim odustajanjem od snova i projekata nalik ovom Rihterovom, pa i brisanjem sećanja na njih“, završava predstavljanje domaćih snaga na festivalu Beldocs Srđan Keča, reditelj filma Muzej revolucije.

Hrabri i autentični filmovi najznačajnijih nezavisnih filmskih stvaralaca iz celog sveta biće prikazani u okviru jubilarnog, 15. Beldocsa, jednog od vodećih dokumentarnih filmskih festivala u ovom delu Evrope.

Vitalnost i moć dokumentarnog filma današnjice

Piše: Igor Stanojević

 

Hrabri, autentični filmovi koji čine selekciju Beldocsa 2022. još jednom demonstriraju vitalnost i moć dokumentarnog filma današnjice.

Pored izvanrednih filmova domaćih autora koji čine Srpski takmičarski program, tu je i Međunarodni takmičarski program, u kojem se nalazi 12 filmova pretežno mladih, neafirmisanih autora snažnih rukopisa, koji zaista predstavljaju ono najbolje od dokumentarnog filma. Tu je Faja Daji, film o halucinogenoj biljki koja definiše način života Etiopije, Onaj ko pobegne je duh o deci koja stvaraju svoj svet u hladnom, bezličnom prostoru tržnog centra, Policijska država o obuci za posao policajca u Francuskoj i još mnogo toga.

Tu su i programi Meteori i Vatromet, koji donose neke od najsmelijih, najneobičnijih estetika, filmove koji postoje na zajedničkom prostoru dokumentarnog, igranog, animiranog i eksperimentalnog. Tu su Skretanja, besciljno tumaranje po bespućima Rusije i Darkneta, Zapisničari večnosti, nastao gužvanjem i cepkanjem filma Langolijeri po romanu Stivena Kinga, Ravnice, o dugom putovanju na posao jednog Australijanca, Žmurke, o jednom šokantnom italijanskom odrastanju kao i još mnogo toga uzbudljivog.

U programu Udarni termin mesto su našli najnagrađivaniji, najgledaniji i u Srbiji najiščekivaniji svetski dokumentarni filmovi. Posebno bih izdvojio Jackass Forever, koji prati sada već sredovečnu Jackass ekipu u novim glupiranjima, ali tu je i nastavak istraživanja Kenedijevog ubistva Olivera Stouna u filmu JFK: S druge strane ogledala, za Oskara nominovani film Uzdizanje, portret savremene Kine, svojevrsni video art Nika Kejva Barem za to znam da je istina ili stop motion animirani film Bob Pljuca – Mi Ne Volimo Ljude. Celina Povetarac ponovo donosi moćne male priče, poput ukrajinskog filma Napolju o odrastanju jednog romskog dečaka koji će i zatvoriti ovogodišnji festival.

Budući da smatramo da su pogledi unazad podjednako značajni kao i oni unapred, ove godine smo spremili retrospektivu dokumentarnih filmova Karpa Godine i poseban program dokumentaraca Želimira Žilnika nastalih tokom njegovog perioda stvaranja u Zapadnoj Nemačkoj. Ovogodišnji Specijal posvećen je ženama koje prkose sistemu (Žena vs. Sistem), i fokus danskim dokumentaristima (Fokus Danska). I ove godine će deo programa činiti i filmovi posvećeni omladini iz selekcije Teen, kao i XR sadržaji koji nastaju uz pomoć novih tehnologija i načina izražavanja.

Uz veliko žaljenje, priredićemo i In Memoriam projekciju filma Mariupolis Mantasa Kvedaravičiusa, autora ubijenog tokom opsade Mariupolja.

Autor je selektor festivala Beldocs

Izvor: Novi magazin.