Izvor: ANEM

U okviru godišnjeg izveštaja „Teška bitka za zaštitu prava“ međunarodne organizacije Freedom House, Srbija pokazuje kontinuitet kad je reč o padu na listi zemalja u kojima su prava i slobode najugroženiji u poslednjih deset godina. U izveštaju je zabeleženo:

Srbija pod vođstvom predsednika Aleksandra Vučića i njegove Srpske napredne stranke (SNS) pruža eklatantan primer načina na koji su funkcioneri na vlasti oslabili medije. U izveštaju za 2019. godinu zemlja je od slobodne pala na rang delimično slobodne zemlje i od tada izgubila još 11 bodova, imajući u vidu da se stanje prava i slobode stalno pogoršavalo. Neke od najznačajnijih osobenosti te erozije jesu napadi na novinare i pooštravanje kontrole medija.

U izveštaju se konstatuju klevetničke kampanje sa kojima su se susreli istraživački mediji, poreske inspekcije koje su im bile slate, pretnje koje su im upućivali vodeći čelnici vlasti, hapšenja kojima su bili izloženi. Ukazuje se i na to da je vlast, kako bi pomogla provladine medije, zloupotrebljavala kontrolu nad primenom regulative i izdavanjem licenci. U službi pomoći provladinim medijima bili su netransparentno vlasništvo, indirektne državne subvencije i politizovana raspodela reklama. S druge strane, nezavisni mediji i novinari zastrašivani su strateškim tužbama protiv učešća javnosti (SLAPP). Sve navedeno stvorilo je ambijent u kom je dominiralo pozitivno izveštavanje o predsedniku države i SNS-u, naročito uoči izbora, dok su kritički glasovi bili utišani.

Pogoršanje stanja medijskih sloboda u Srbiji zabeleženo je u Monitoring izveštaju koji su za mrežu Media Freedom Rapid Response izradili eksperti Evropskog centra za slobodu štampe (ECPMF), Evropske federacije novinara (EFJ) i Međunarodnog instituta za štampu (IPI).1 U izveštaju stoji da su u Srbiji evidentirana 83 upozorenja koja se odnose na 117 osoba ili entiteta povezanih sa medijima (2023. godine bilo je dokumentovano 49 slučajeva). 2

Prema izveštaju MFRR-a, u Srbiji dominiraju verbalni napadi (71,1%, u 14 slučajeva pretilo se smrću). Fizičkih napada evidentirano je ukupno četrnaest. U izveštaju se govorilo o slučajevima pretnji smrću Slavko Ćuruvija fondaciji, neprijateljstvu prema medijima (naročito prema televiziji Nova S), pretnjama upućenim novinarima Ani Lalić Hegediš i Dinku Gruhonjiću. Konstatovano je 11 slučajeva verbalnih pritisaka koje su vršili javni zvaničnici. Akcenat je stavljen naslučajuvredakojejeu Skupštinigrada Beogradanovinarudnevnoglista Danas Vojinu Radovanoviću uputio gradski većnik Slobodan Šolević, zahtevajući od novinara da ukloni snimke na kojima se on (Slobodan Šolević) nalazi. Izdvojeni su slučajevi oštre kritike medija N1, Nova S i Slobodna Bosna koju im je, povodom izveštavanja o protestu protiv iskopavanja litijuma od strane kompanije Rio Tinto, uputio predsednik Republike Srbije Aleksandar Vučić. U izveštaju je bilo reči i o kampanji vođenoj protiv novinarke Tamare Skrozze (provladini tabloidi tendenciozno su interpretirali njenu izjavu o demonstracijama koje su dovele do pada režima Slobodana Miloševića), u vezi sa tim i o izjavi ministra informisanja i telekomunikacija Dejana Risitća koji je Skrozzu optužio za širenje govora mržnje.

Među fizičke napade, pored onih koji su se dogodili na protestima, uvršteni su i slučajevi napada čiji su počinioci pripadnici policije i službe bezbednosti. Kao najalarmantniji, zabeležen je slučaj novinara Ljubomira Stefanovića, koji je javnost obavestio o tome da ga je BIA otela i satima saslušavala zbog toga što javno kritikuje predsednika Republike Srbije. Tom prilikom, hakovali su njegov mobilni telefon. Ni slučaj Slaviše Milanova, kom je tokom saslušanja u policijskoj stanici u Pirotu u februaru prošle godine instaliran špijunski softver NoviSpy, nije ostao nezabeležen. Referišući na nalaze do kojih je došla međunarodna organizacija Amnesty International, MFRR i SafeJournalists mreža pozvale su vlasti u Srbiji da, poštujući novousvojeni Evropski akt o slobodi medija (EMFA), reaguju na praksu neovlašćenog državnog nadzora.

Kada je reč o pravnim postupcima, u izveštaju je zabeleženo da su tri od osam evidentiranih slučajeva pokrenuti od strane pripadnika pravosuđa. Za istraživački portal KRIK kaže se da je „stalna meta uznemiravanja tužbama koje se koriste kao sredstvo za zastrašivanje“.

Organizacija Reporteri bez granica izradila je „Analizu stanja slobode medija“. Analiza se izrađuje u osam država Evropske unije i u Srbiji kao državi kandidatkinji za članstvo. Reporteri bez granica oštro su kritikovali neaktivnost Evropskekomisijeidržavačlanicakojenastavljajudanarušavajuslobodumedija. Reporteri bez granica pozvali su Evropsku komisiju da preuzme odgovornost za primenu pravila koje je uspostavila i da učini sve što je u njenoj mogućnoti kako bi zaustavila urušavanje medijskih sloboda u Evropi. U vezi sa Srbijom, koja se na rang listi Indeksa slobode medija nalazi na 98. mestu, rečeno je da 4 njeno regulatorno telo za elektronske medije (REM) samo formalno poštuje standarde nezavisnosti evropskog zakonodavstva, dok je u praksi pod političkom kontrolom vlasti i njenih interesa.3

Na Platformi Saveta Evrope za zaštitu novinarstva i bezbednost novinara (u zemljama članicama na toj se platformi prate slučajevi ugrožavanja bezbednosti novinara i objavljuju upozorenja i zahtevi upućeni odgovornim nadležnim institucijama da obaveste javnost o tome šta čine povodom evidentiranih slučajeva), zabeležen je odgovor Vrhovnog javnog tužilaštva koji sadrži informacije o slučajevima napada na ekipe N1 i Juronjuz tokom demonstracija održanih početkom novembra u Novom Sadu i o slučaju uvreda i targetiranja novinara N1 Miodraga Sovilja od strane gradonačelnika Beograda Aleksandra Šapića (kaže se da bi se taj slučaj eventualno mogao procesuirati po privatnoj tužbi jer tužilaštvo nema pravni osnov da inicira krivični postupak).

Međunarodni PEN centar objavio je saopštenje u kom se, između ostalog, ističe da su nezavisni novinari u Srbiji postali meta srpskih vlasti, provladinih medija i botova na internetu. Podvlači se to da srpske vlasti moraju poštovati pravo na miran protest i da su u obavezi da obezbede sigurno okruženje za novinare. U saopštenju se konstatuje da provladini mediji o protestima u Srbiji izveštavaju negativno, kao i da objavljuju lične podatke pojedinih demonstranta, što izaziva opravdanu zabrinutost za njihovu sigurnost. Navedena je i tvrdnja predsednika Aleksandra Vučića da su studenti koji učestvuju u protestima finansirani iz inostranstva, a da mediji o protestima lažno izveštavaju.

U saopštenju je dat osvrt i na montirani video snimak (deljen putem društvenih mreža) u kom se glumci Marko Janketić i Mirjana Karanović, novinari Zoran Kesić i Jelena Obućina, pisac Marko Vidojković, dramaturškinja Biljana Srbljanović i istoričar Milan St. Protić, označeni kao izdajnici, prikazuju kao osobe koje podržavaju nezavisnost Kosova. U saopštenju se kaže da se nekim od tih lica, a povodom rečenog snimka, pretilo smrću. 4

PEN je pozvao srpske vlasti da poštuju svoje nacionalne i međunarodne obaveze u pogledu prava na slobodu izražavanja i mirnog okupljanja, i da shodno tome obezbede novinarima, piscima i aktivistima uslove da bez straha od odmazde govore i informišu javnost.

Montirani snimak ubeležen je i u okviru Mapping Media Freedom projekta, u kom se prate i dokumentuju slučajevi kršenja slobode štampe i medija širom Evrope. 5

Nezakonito pristupanje podacima u mobilnim telefonima i instaliranje

Uz pomoć Laboratorije za digitalnu bezbednost međunarodne organizacije Amnesty International, otkriven je još jedan slučaj zloupotrebe Cellebrite alata u Srbiji.5 Dvadesettrogodišnji aktivista, krajem prošle godine, pokušao je da pristupi skupu Srpske napredne stranke održanom u Sava Centru, što mu nije bilo dozvoljeno. Odveden je u policiju, zadržan, i tamo mu je, prema nalazima organizacije Amnesty International, nasilno otključan telefon, iz kog su izvučeni podaci, a pokušali su i da mu instaliraju neke od softvera. 6

Reagujućinaizveštajkojije Amnesty Internationalobjavioudecembru 2024. godine, oglasila se i kompanija Cellebrite (više o izveštaju organizacije Amnesty International u Monitoringu medijske scene za decembar 2024. godine). Nakon istraživanja osnovanosti optužbi o mogućoj zloupotrebi tehnologije koju proizvodi, kompanija Cellebrite je odlučila da obustavi upotrebu svojih proizvoda relevantnim korisnicima. 7

Švajcarski dnevni list Blik objavio je da je Švajcarska prodala Srbiji tehnologiju za nadzor telefona po ceni od skoro dva miliona franaka. Reč je o IMSI hvatačima koji omogućavaju lociranje, prisluškivanje i nadzor mobilnih telefona. Sekretarijat za privredu Švajcarske (SECO) potvrdio je taj podatak. Njihov portparol je izjavio da su uređaji isporučeni državnim organima u Srbiji, ali nije precizirao o kojim je organima reč. Pretpostavlja se da je u pitanju Ministarstvo unutrašnjih poslova (MUP) ili Bezbednosno informativna agencija (BIA). U tekstu je naglašeno da je prodaja nadzorne tehnologije u Srbiji sporna, imajući u vidu to da je Pravilnikom o izvozu i posredovanju robe za internet i mobilni nadzor zabranjena isporuka ukoliko postoji osnovana sumnja da će se tehnologija koristiti u cilju sprovođenja represije.8

Pretnje i pritisci

Početkom februara više od 25 organizacija civilnog društva,9 kao i jedan broj novinarskih i medijskih udruženja saopštili su da prekidaju saradnju sa zakonodavnom i izvršnom vlašću u Srbiji. Tako je obustavljeno njihovo članstvo, formalno i neformalno, u radnim grupama Vlade Republike Srbije i radnim grupama njenih ministarstava, u stalnim i ad hoc radnim grupama, savetima, kao i sličnim telima u čiji su rad do tada bili uključeni. 10

U saopštenju organizacija i udruženja stoji:

U praksi, zaštita ljudskih prava i sloboda u konstantnom je padu već dugo vremena, što postaje sasvim očigledno danas kada vlast na sve načine pokušava da uguši studentske proteste i izbegne ispunjavanje zahteva koji ne bi smeli da budu sporni ni za koga kome je u interesu Srbija kao pravna država. […] Ovih dana svedočili smo uznemiravanju, hapšenjima i proterivanju stranih državljana i targetiranju građana s dvojnim državljanstvom, deljenju ličnih podataka i ugrožavanju bezbednosti studenata.

Organizacije civilnog društva predugo su izložene pritiscima, pretnjama i kampanjama mržnje. Uverili smo se kako se bezbednosne strukture zloupotrebljavaju zarad nelegalnog špijuniranja i zastrašivanja aktivista, novinara i drugih kritičara vlasti. 11

Asocijacija nezavisnih elektronskih medija (ANEM) pridružila se novinarskim i medijskim udruženjima koja su obustavila saradnju sa zakonodavnom i izvršnom vlašću u Srbiji, pa samim tim i sa Stalnom radnom grupom za bezbednost novinara (SRG). 12

Osnovanost takve odluke potvrđuju podaci o zabeleženim slučajevima napada na novinare. U prva dva meseca 2025. godine, Vrhovno javno tužilaštvo je na osnovu krivičnih prijava formiralo 11 predmeta (4 u januaru, 7 u februaru) na štetu 12 lica, 7 muškog i 5 ženskog pola. U Posebnom javnom tužilaštvu za visokotehnološki kriminal otvoreno je 6 predmeta, na štetu 7 lica, 2 muškog i 5 ženskog pola.13 Nezavisno udruženje novinara Srbije (NUNS) u svojoj Bazi napada na novinare zabeležilo je 5 fizičkih napada, 2 napada na imovinu, 17 verbalnih pretnji i 26 pritisaka. 14 Velika razlika između evidentiranih slučajeva još jedan je pokazatelj rasta nepoverenja u institucije, zbog čega je i doneta odluka o zamrzavanju članstva u SRG.

Ulazak sa zadnjom namerom

Krajem februara, u prostorije više udruženja građana (CRTA,15 Građanske inicijative,16 Centar za praktičnu politiku17 i Trag fondacija18 ) ušao je veliki broj naoružanih pripadnika kriminalističke policije, zahtevajući da im se omogući uvid i kopiranje finansijske dokumentacije. Kriminalistička policija postupala je po nalogu Višeg javnog tužioca Nenada Stefanovića. U svom obraćanju jav- nosti, tužilac je rekao da Posebno odeljenje za suzbijanje korupcije prikuplja potrebna obaveštenja, vodeći se izjavama zvaničnika SAD u vezi sa zloupotrebom sredstava, mogućem pranju novca i nenamenskom trošenju sredstava američkih poreskih obveznika u Srbiji. U tim izjavama, kako je rekao tužilac, pomenute su nevladine organizacije u Srbiji.19 Međutim, akcija za koju je tuži- lac dao nalog jeste samoinicijativna. 20

Domaća i međunarodna stručna javnost najoštrije su osudile postupanje tužilaštva, najavljeno od strane provladinih tabloida i najviših državnih funkcionera, uključujući i predsednika Republike Srbije.21

Pavol Salaj, šef Reportera bez granica za Evropsku uniju i Balkan, u izjavi za portal Cenzolovka rekao je da „[…] ova policijska racija podseća na tehnike zastrašivanja i ocrnjivanja novinara i medija u doba jugoslovenskog diktatora Slobodana Miloševića“.

Ester Mejdžor, zamenica direktora Sektora istraživanja za Evropu u organizaciji Amnesty International, u odgovoru za Glas Amerike ukazala je na „ponovljene pretnje nekih političkih partija u Srbiji da će doneti Zakon o stranim agentima“, na osnovu kog bi „dobijanje novca iz inostranstva“ bio osnov da se neko proglasi „stranim agentom“. Tom prilikom je dodala da „arbirtarne istrage o organizacijama kritičnim prema vlasti ugrožavaju slobode govora i udruživanja, i da moraju biti zaustavljene”. 22

Na probleme u vezi sa postupanjem tužioca Stefanovića, pravnica Sofija Mandić dobro ukazuje sledećim rečima:

Čitalac već sada primećuje da je tužilac Stefanović nenadležni organ za istraživanje nenamenskog trošenja sredstava. Primetimo da je Stefanović tužilac, a nije Prekršajni sud.

Građanin Stefanović je, ukoliko je toliko bio zabrinut, a u odsustvu pametnijeg posla, mogao napisati zahtev za pokretanje prekršajnog postupka protiv pet organizacija, a Prekršajni sud u Beogradu bi mogao da vodi ovaj postupak. Mogao da vodi – jer bi u zahtevu za pokretanje prekršajnog postupka građanin Stefanović, u skladu sa zakonom, morao da navede činjenični opis radnje iz koje proizlazi pravno obeležje prekršaja, vreme i mesto izvršenja prekršaja i druge okolnosti potrebne da se prekršaj što tačnije odredi. Tu bi, u očiglednom nedostatku drugih informacija, mogao da napiše: čuo sam od Marka Rubia. Ili: čuo sam na televiziji. To bi bilo smešno čak i Prekršajnom sudu koji se, po prirodi stvari, svačega nagledao i načitao. 23

Pretnje upućene novinarki N1 Kseniji Pavkov

Tokom izveštavanja sa skupa Srpske napredne stranke u Sremskoj Mitrovici, organizovanom povodom Dana državnosti 15. februara, novinarki N1 Kseniji Pavkov više puta je prećeno, a upućivane su joj i psovke i druge uznemirujuće poruke.24 Kako bi mogla da nastavi sa izveštavanjem, novinarska ekipa morala je da ukloni oznake N1 televizije. Povodom napada na Kseniju Pavkov rea- govala su novinarska udruženja.25

Fizički napad na novinare IN medija Vericu Marinčić i Miodraga Blečića

Za vreme protesta učenika i studenata u Inđiji, nepoznati stariji muškarac koji je demonstrante nazivao ustašama, nasrnuo je na novinare IN medija Vericu Marinčić i Miodraga Blečića upućujući im iste uvrede. Tom prilikom napadač je udario Vericu Marinčić kako bi joj iz ruke izbio mobilni telefon kojim je snimala događaj. Napad je zaustavio uniformisani policajac, koji je napadača lišio slobode.26

Povodom napada reagovala su novinarska udruženja. 27

Pomenuti napad na Vericu Marinčić nije jedini pritisak koji se dogodio u februaru. Na konferenciji za štampu novinarku je vređao gradonačelnik Inđije Marko Gašić. 28

Grubo sprečavanje novinara da prate javne događaje

Neposredno pre početka održavanja sednice Skupštine Grada Novog Sada, 24. februara, na kojoj je biran novi gradonačelnik, pripadnici obezbeđenja Skupštine grada i privatnog obezbeđenja temeljno su pretresali novinare i na neko vreme ih držali izolovane i zaključane u jednoj prostoriji. 29

Na sednici Skupštine Grada Novog Sada u prvom redu sedeo je Vuk Raonić, napadač na novinarsku ekipu Juronjuza tokom protesta ispred prostorija

SNS-a u Novom Sadu u novembru prošle godine30 (više o tom incidentu u Monitoringu medijske scene za novembar 2024. godine). Na pitanja koja su mu novinari uputili nakon sednice, odgovorio je da nije obavešten o tome da mu je tužilaštvo prosledilo poziv, niti da je upoznat sa događajem za koji se tereti. 31

Pretnje redakciji lista Zrenjanin

Putem društvene mreže Fejsbuk redakciji lista Zrenjanin upućene su uvrede i pretnja smrću,32  koje urednik tog lista dovodi u vezu sa njihovim izveštavan- jem o protestnoj šetnji studenata od Zrenjanina do Vršca. Reakcija tužilaštva i policije nakon prijave pretnje bila je hitra i uključila je i periodično patroliranje pored redakcije. Počinilac još uvek nije identifikovan i procesuiran. Tim povo- dom reagovalo je Udruženje novinara Srbije. 33

Pretnje redakciji Nove ekonomije

Redakciji časopisa i portala Nova ekonomija sa Instagram naloga kosta.car upućena je glasovna poruka u kojoj im se, uz spominjanje lokacije na kojoj se nalaze i psovke, pretilo smrću. Pretnja je prijavljena nadležnom tužilaštvu, ali učinilac još uvek nije identifikovan, samim tim ni procesuiran.

Pretnje i uvrede Nenadu Kulačinu, koautoru podkasta Dobar, loš, zao

Posle incidenta koji se umalo nije završio fizičkim napadom, Nenad Kulačin je prijavio napadača, kog su predstavnici policije vrlo brzo identifikovali i liši- li slobode. Osnovno javno tužilaštvo prikuplja podatke neophodne za procesuiranje počinioca.34

Pretnje upućene Ani Lalić Hegediš i Dinku Gruhonjiću i provala u prostorije

Nezavisnog društva novinara Vojvodine (NDNV)

U februaru su stigle nove pretnje Dinku Gruhonjiću i njegovoj porodici. Bile su upućene putem društvenih mreža i prijavljene su Tužilaštvu za visokotehnološ- ki kriminal. Tim povodom reagovala su udruženja novinara i asocijacije medija. 35

Tokom februara dogodio se i nasilni noćni upad u prostorije NDNV-a. Policija je obavila uviđaj, ali počinioci nisu pronađeni.36

Nekoliko dana kasnije, Ani Lalić Hegediš, predsednici NDNV-a, putem Fejsbuka upućene su pretnje koje su prijavljene Tužilaštvu za visokotehnološki kriminal. Tim povodom reagovala su novinarska udruženja. 37

Reagovanje REM-a u slučaju pretnji upućenih novinarki Tamari Skrozzi

REM je tek u februaru ove godine odgovorio na prijavu koju je NUNS podneo šest meseci ranije protiv TV Pink zbog načina na koji je izveštavala o izjavi Tamare Skrozze. Sporni prilog bio je emitovan avgusta 2024. godine, u okviru informativne emisije Nacionalni dnevnik. U prilogu je odgovor koji je Tamara Skrozza dala na pitanje autorke emisije „Da sam ja neko“ Rade Đurić, sasvim istrgnut iz konteksta i interpretiran krajnje netačno i vrlo tendenciozno. Voditeljka dnevnika prilog je najavila rečima: „Opoziciona novinarka Tamara Skrozza poručila je da je Vučića trebalo ubiti između 5. i 6. oktobra 2000. godine“. Nakon njene najave, svoj sud dao je i glavni urednik provladinog medija Informer, koji je izjavu Tamare Skrozze ocenio kao „straobalno, strašno, jezivo“, „poziv na streljanje“, „poziv na revolucionarnu pravdu“. (O targetiranju novinarke Tamare Skrozze i kampanji koja se protiv nje vodila više u Monitoringu medijske scene za jul i avgust 2024. godine).

U odgovoru koji je REM dao stoji da je na sednici Saveta održanoj 1. novembra 2024. godine odlučeno da „nema mesta pokretanju postupaka po službenoj dužnosti protiv pružaoca medijske usluge Pink Media Group“. 38 Međutim, na poslednjoj redovnoj sednici Saveta REM-a razmatrano je ukupno 270 tačaka od kojih se nijedna nije ticala prijave NUNS-a. NUNS je postavio pitanje na koje nije dobio odgovor: Kako je Saveta REM-a odlučio o stvari koja se tokom odlučivanja nije nalazila na dnevnom redu? 39

Stanje u medijima koji izveštavaju na srpskom jeziku na Kosovu

Tokom februara, u Kosovskoj Mitrovici je održan sastanak na temu bezbednosti novinara. Sastanak je organizovala Asocijacija nezavisnih elektronskih medija (ANEM), a na njemu su učestvovali predstavnici novinarskih i medijskih udruženja članica Stalne radne grupe za bezbednost novinara (NUNS, UNS, NDNV, Asocijacije medija i ANEM), kao i novinari i novinarke iz redakcija koje sa Kosova izveštavaju na srpskom jeziku.40 U saopštenju sa skupa rečeno je:

Skup profesionalne solidarnosti karakterističan je po tome što su po prvi put zajednički predstavnici gotovo svih relevantnih udruženja novinara i asocijacija medija posetili koleginice i kolege na Kosovu kako bi razgovarali o svim problemima sa kojima se suočavaju. U isto vreme, po prvi put su se okupili na jednom mestu i novinari koji izveštavaju za medije na srpskom jeziku na Kosovu, ali i dopisnici medija iz Beograda, kao i međunarodnih medija. Prisutni su bili članovi redakcija Kossev, Radio Kontakt Plus, Radio Kosovska Mitrovica, Jedinstvo, KIM Radio, Radio Goraždevac, kao i dopisnici medija Prva, Gračanica onlajn, Juronjuz, RTS, Radio Beograd, Radio televizija Vojvodine, Glas Amerike. […] Na sastanku su razmatrane teme u vezi sa bezbednošću novinara na Kosovu, na kom su novinari izloženi stalnim pretnjama i napadima, diskriminaciji i zastrašivanju. Istaknuti su i konkretni slučajevi sa kojima su se suočavali u svom radu proteklih godina.41

Predsednica UNS-a na Kosovu Ivana Vanovac predočila je podatke o broju napada na novinare na Kosovu:

Godina 2023. je bila rekordna po broju evidentiranih napada, sa zabeleženih ukupno 32 fizička napada, pritisaka, pretnji i onemogućavanja novinara da obavljaju posao. U 2024. godini, zabeležili smo 22 napada, jedan fizički, šest pritisaka, dve pretnje i 13 slučajeva ometanja u radu. Između ostalog, maltretiranja ekipe Radio Goraždevca od strane kosovske policije, krađa i oštećenja pomoćnog objekta u vlasništvu KIM radija u Čaglavici, fizički napad na novinare Politike i Jedinstva na glavnom mostu u Severnoj Mitrovici, kada je koleginica Biljana Radomirović zadobila lakšu telesnu povredu i pokušaj uništavanja automobila koleginice Nevenke Medić sa portala KoSSev. 42

Zbog konstantnog nekažnjavanja onih koji ugrožavaju bezbednost novinara, na Kosovu vlada nepoverenje u institucije, kako u one u Prištini, tako i u one u Beogradu. Pretnje i druge neprijatnosti koje čini kosovska policija dodatno sprečavaju novinare da zatraže pravdu. Novinarke i novinari česta su meta targetiranja. Diskriminaciju nad njima neretko vrše članovi Srpske liste. Novinare koji izveštavaju na srpskom jeziku diskriminišu i predstavnici vlasti iz Prištine. 43 Na skupu se razgovaralo o novinarskoj solidarnosti, o prevenciji napada, reagovanju na pretnje, procesuiranju nasilnika i o drugim izazovima sa kojima se novinari na Kosovu svakodnevno suočavaju. Kritikovani su predstavnici međunarodnih organizacija na Kosovu zbog neaktivnosti koju pokazuju kad je reč o zaštiti bezbednosti novinara i medija.

Predstavnici Društva novinara Kosova i Metohije i ANEM-a podcrtali su važnost toga da slučajevi 17 kidnapovanih i ubijenih novinara u periodu od 1998. do 2005. godine budu okončani. Pozvali su na formiranje međunarodne komisije koja bi te slučajeve istražila i otklonila opstrukcije pravde. Na sastanku je dogovoreno da komunikacija u vezi sa problemima koji zahtevaju podršku, solidarnost i zastupanje kod nadležnih organa – bude svakodnevna.

Zakon o javnim medijskim servisima

Početkom februara objavljeni su rezultati javne rasprave o Nacrtu zakona o izmenama i dopunama Zakona o javnim medijskim servisima. Koalicija za slobodu medija i ANEM reagovali su na to što stručni predlozi koje je uputila medijska zajednica nisu prihvaćeni. U saopštenju su naveli da je Ministarstvo informisanja i telekomunikacija još jednom dokazalo da nema nameru da sprovede suštinske reforme predviđene Medijskom strategijom.44

Posebno upozoravamo na to da ovakav Nacrt zakona ne rešava pitanje finansiranja javnih servisa – naprotiv, on cementira njihovu finansijsku zavisnostodbudžetskihodlukavlasti. Iako Medijskastrategijajasnopredviđa stabilno finansiranje kroz taksu kao primarni izvor prihoda, Ministarstvo je odbacilo sve predloge koji su vodili ka osiguravanju finansijske i uređivačke nezavisnosti javnih servisa. Argumentacija da će „nedostatak novca biti nadomešten iz budžeta“ direktno je suprotna cilju osiguranja nezavisnosti javnog servisa i otvara prostor za političke pritiske i manipulaciju.

Regulatorno telo za elektronske medije

Na portalu Cenzolovka objavljena su saznanja do kojih su novinari došli uvidom u analizu procesa izbora članova Saveta REM-a, analizu koju je predsednica Narodne skupštine Republike Srbije Ana Brnabić poslala ambasadorima zemalja Kvinte (SAD, Velika Britanija, Francuska, Italija i Nemačka). Novinar je od Ane Brnabić zatražio da odgovori na pitanje iz kojih je razloga obaveštavala ambasadore Kvinte o izbornom procesu za koji nije nadležna. Odgovor je izostao. Kako se u tekstu pretpostavlja, razlog bi mogao biti taj što je izbor novog Saveta REM-a važan uslov za ostvarivanje Reformske agende i otvaranje Trećeg klastera za priključivanje Evropskoj uniji, čime se dolazi do „primamljivih pristupnih fondova“. 45

Predstavnici određenog broja predlagača i kandidati koji su povukli svoje kandidature smatraju da bi nastavak izbora i glasanje za kandidate za Savet REM-a bio neregularan, zbog čega bi proces za izbor članova trebalo ponoviti. 46

Kada je reč o postupanju REM-a po zahtevima o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaja, stav institucije je da na te zahteve ne mogu odgovoriti s obzirom na to da je Savetu REM-a istekao mandat. Kako Cenzolovka izveštava, Poverenik se u odgovoru koji je dao Slavko Ćuruvija fondaciji, izjasnio da su razlozi na koje se REM pozvao neosnovani. 47

Iako je izveštaj o toku izborne kampanje trebalo objaviti nakon završetka izbora 2023,48  REM je to „nakon“ produžio, te je izveštaj „Izbori 2023. godine, Završni izveštaj: Nadzor i analiza programa pružalaca medijskih usluga tokom izborne kampanje za republičke, pokrajinske i lokalne izbore“ objavljen čitavu godinu i dva meseca kasnije. Izveštaj je usvojen u maju 2024. godine. Na pitanje UNS-a zašto je izveštaj objavljen tek sad, doskorašnja predsednica Saveta REM-a, a sadašnji PR-a te institucije Olivera Zekić odgovorila je da je objavljen sad zato što je ona tako rekla i da za to ne postoje nikakve „zadnje i prednje namere“. 49

Projektno sufinansiranje

Ministarstvo informisanja i telekomunikacija raspisalo je 1. februara 2025. godine svih devet konkursa u oblasti javnog informisanja za tekuću godinu. Za realizaciju konkursa određeno je 427.500.000,00 dinara; prošle godine u tu svrhu bilo opredeljeno 337.000.000,00 dinara.50

Pokrajinskisekretarijatzakulturu, javnoinformisanjeiodnosesaverskimzaednicama raspisao je dva konkursa i za to izdvojio 130.000.000 dinara; prošle godine bilo je opredeljeno je 90.000.000 dinara.51

Kada je reč o lokalnim samoupravama, od ukupno 167 opština i gradova, u zakonskom roku medijske konkurse raspisale su 122 lokalne samouprave. 52

Početkom februara otvoren je konkurs za prijavljivanje kandidata za komisije za ocenu projekata.53

Ukazujući na to da je veliki broj korisnika imao problema sa korišćenjem Jedinstvene informacione platforme (JIS) putem koje se podnose prijave, ANEM je krajem februara pozvao Ministarstvo informisanja i telekomunikacija da produži rok za slanje projekata na konkurse za projektno sufinansiranje. Naglašeno je da je za izradu platforme iz budžeta izdvojeno skoro 84 miliona dinara (715 hiljada evra). U saopštenju stoji:

Skoro dva meseca od početka prijavljivanja za članove komisija na pomenutojplatformijošuveknijepoznatokosuprijavljenikandidatizakonkursne komisije niti koliko su dobili bodova od strane Ministarstva informisanja i telekomunikacija na osnovu dostavljenih biografija, što već ima uticaja na transparentnost pojedinih raspisanih konkursa lokalnih samouprava na kojima su već istekli rokovi za prijavu za članove komisije. Primena sporne bodovne politike pri oceni prispelih biografija i izmena kriterijuma tokom procesa prijavljivanja za članove komisije nisu ohrabrujući nagoveštaji i u neskladu su sa optimističnim izjavama i odsustvom samokritike čelnika Ministarstva informisanja i telekomunikacija.

Sa istim zahtevom kao i ANEM istupili su i Koalicija za slobodu medija i UNS. U otvorenom pismu upućenom Dejanu Ristiću, ministru informisanja i telekomunikacija, Koalicija za slobodu medija apostrofirala je 15 ključnih problema koje su iskazali nezadovoljni novinari i novinarke. Korisnici su na probleme nailazili počevši od registracije medija i medijskih organizacija, preko prijave za kandidate za članove komisija do podnošenja aplikacije sa projektima. 54

Ministarstvo informisanja i telekomunikacija produžilo je rok za slanje projekata do 17. marta, a rok za prijavu kandidata za konkursne komisije do 3. marta tekuće godine. 55

Apelacioni sud u Beogradu potvrdio je presudu Višeg suda kojom su glavni urednik istraživačkog portala KRIK Stevan Dojčinović, novinarka te redakcije Milica Vojinović i izdavač KRIK-a obavezani da isplate Bratislavu Gašiću, ministru odbrane Vlade Republike Srbije u tehničkom mandatu (u vreme objavijivanja teksta bio je na funkciji direktora BIA) iznos od 70.000 dinara na ime naknade nematerijalne štete zbog povrede časti i ugleda.

U tekstu zbog koga je tužba podneta, izveštava se sa suđenja optuženom Zoranu Jotiću Jotki i tzv. Jotkinoj grupi. Na suđenju su, kao dokaz tužilaštva, preslušani tajno snimljeni prisluškivani razgovori dvoje lica, od kojih jedno drugom kaže kako Jotka ne mora da se plaši neprijatelja jer ima veze sa moćnim ljudima: „Ko da ga ubije? Pa Bratislav Gašić je kod njega na kazanu. Nema ko da ga ubije“. Novinarka je pojasnila već dobro poznat izraz „biti na kazanu“ rečima da to znači da osoba od nekog prima novac. Iako ni sud ni tužilac nisu ponudili „tačno“ značenje izraza „biti na kazanu“, sud je zauzeo stav da novinari nisu postupali u skladu sa dužnom novinarskom pažnjom.

Apelacioni sud je zauzeo stav da je „jedino dozvoljeno i zakonito ono izveštavanje u kome se isključivo citiraju navodi učesnika postupka“, kao i da bi novinari, zaključuje se, morali biti obazriviji prilikom izveštavanja o javnim funkcionerima. U presudi se kaže da funkcija koju tužilac obavlja „pojačava negativan utisak koji prosečan čitalac stiče čitanjem članka“ zato što javnost od njega „očekuje izrazite moralne i profesionalne kompetencije“.

Novinari portala KRIK izjavili su Ustavnu žalbu i Reviziju protiv presude Apelacionog suda u Beogradu. Tom prilikom ukazali su na relevantne odluke Vrhovnog kasacionog suda u Beogradu i Evropskog suda za ljudska prava, gde se standard dužne novinarske pažnje tumači u kontekstu javnog interesa koji novinarsku pažnju ne sme da ograniči.

U presudi Vrhovnog kasacionog suda stoji:

Zbog toga, u sukobu dva interesa i to ličnog interesa tužioca da zaštiti svoj ugled i svoju čast i interesa javnosti da sazna informacije navedene u predmetnom tekstu, preteže interes javnosti, kako je pravilno zaključio drugostepeni sud. […] Tužilac ukazuje da mu je pisanjem predmetnog teksta povređeno pravo na dostojanstvo zajemčeno Ustavom. Međutim, tužilac je nosilac javne funkcije u vezi sa kojom je dužan da trpi kritiku, bez obzira na to da li se oseća lično povređenim iznošenjem kritičkog mišljenja (član 8. Zakona o javnom informisanju i medijima). […] Obaveza novinarske pažnje zakonom je propisana u cilju ostvarivanja javnog informisanja, a ne u funkciji njegovog ograničavanja. Nametanje novinarima obaveze da se uzdržavaju od iznošenja tvrdnji koje podrazumevaju kritiku izrečenu na račun političara neminovno bi imalo efekat odvraćanja u smislu neizvršavanja njihovog osnovnog zadatka, prikupljača informacija i čuvara javnog interesa. […] U situaciji kada se sloboda izražavanja koristi da se otkriju eventualne službene zloupotrebe, što je ovde slučaj, svakako preteže interes javnosti da sazna informaciju, nad interesom tužioca da zaštiti svoju čast i svoj ugled […]. 56

Ova   publikacija   objavljena   je   uz   finansijsku          pomoć         Evropske    unije, Norveškei Balkanskogfondazademokratiju, projekta Nemačkog Maršalovog fonda SAD. Zanjegovusadržinuisključivojeodgovorna Asocijacija nezavisnih elektronskihmedijaitasadržinanužnoneizražavazvaničnestavove Evropske unije, vlade Norveške, Nemačkog Maršalovog fonda i Balkanskog fonda za demokratiju.

Media monitoring in Serbia for february 2025

The monitoring of the media scene is conducted to continuously track events and processes affecting media freedom in the Republic of Serbia. This monitoring focuses on freedom of expression; monitoring the implementation of existing regulations; the adoption of new regulations, as well as amendments to current ones, both in the media field and other areas that directly or indirectly impact media freedom; and the analysis of lawsuits considered by experts to be SLAPP suits (strategic lawsuits against public participation) targeting journalists and media outlets.

Publicly available data, information obtained from journalists, editors, and other media professionals, journalistic associations, and media organizations, as well as from governmental and nongovernmental bodies, are used for monitoring.

This Monitoring Report was prepared by expert monitoring team from the “Savović” Law Office in cooperation with ANEM.

In the Freedom House annual report The Uphill Battle to Safeguard Rights, Serbia continues its downward trend on the list of countries where rights and freedoms have been most endangered over the past decade. The report states:

Serbia under the leadership of President Aleksandar Vučić and his Serbian Progressive Party (SNS) provides an informative example of the ways in which elected leaders have undermined the media. The country declined from Free to Partly Free in the 2019 edition of Freedom in the World and has lost a further 11 points since then, as rights and liberties have steadily deteriorated. Attacks on journalists and tightening control of the media environment have been among the most prominent features of this erosion.

The report notes smear campaigns targeting investigative media, tax inspections aimed at them, threats from top government officials, and arrests. It also points out that, in order to support progovernment media, the authorities abused regulatory control and licensing processes. Progovernment media have benefited from opaque ownership structures, indirect state subsidies, and a politicized distribution of advertising revenue. On the other hand, independent media and journalists have been intimidated by strategic lawsuits against public participation (SLAPP). All of this has created an environment in which positive reporting on the President of Serbia and his SNS party dominates, especially in the leadup to elections, while critical voices are silenced.

The deterioration of media freedom in Serbia is also recorded in the Monitoring Report prepared for the Media Freedom Rapid Response (MFRR) network by experts from the European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF), the European Federation of Journalists (EFJ), and the International Press Institute (IPI)1. According to the report, 83 alerts were recorded in Serbia, concerning 117 individuals or entities associated with the media (compared to 49 documented cases in 2023). 2

According to the MFRR report, verbal attacks are predominant in Serbia (71.1% with 14 cases of death threats). There were also 14 recorded physical attacks.

The report also discusses cases of death threats against the Slavko Ćuruvija Foundation, hostility toward media outlets (especially television channel Nova S), and threats made to journalists Ana Lalić Hegediš and Dinko Gruhonjić.

Eleven instances of verbal pressure by public officials were recorded. Particular emphasis was placed on an incident in the Belgrade City Assembly, where Slobodan Šolević, a member of the city council, insulted Danas daily journalist Vojin Radovanović, demanding that he delete footage in which Šolević appeared. The report highlights President Aleksandar Vučić’s harsh criticism of the media outlets N1, Nova S, and Slobodna Bosna over their coverage of protests against lithium mining by the company Rio Tinto. It also covers a smear campaign targeting journalist Tamara Skrozza (progovernment tabloids manipulated her statement about the protests that led to the fall of Slobodan Milošević’s regime). In connection to this, Minister of Information and Telecommunications Dejan Ristić accused Skrozza of spreading hate speech.

Among physical assaults, in addition to those occurring during protests, the report includes cases where perpetrators were members of the police and security services. The most alarming case involved journalist Ljubomir Stefanović, who stated that the Security Information Agency (BIA) abducted and interrogated him for hours because of his public criticism of the Serbian President. During the incident, his mobile phone was hacked. Another notable case was that of Slaviše Milanova, who had spyware NoviSpy installed on his device during questioning at a police station in Pirot in February of the previous year. Referring to findings by Amnesty International, MFRR and the SafeJournalists network called on Serbian authorities to respond to these cases of unauthorized state surveillance in line with the newly adopted European Media Freedom Act (EMFA).

In the area of legal proceedings, the report notes that three out of eight recorded cases were initiated by members of the judiciary. The investigative portal KRIK was described as “a constant target of harassment through lawsuits used as a tool of intimidation.”

Reporters Without Borders published a Media Freedom Status Analysis, “Analysis of the State of Media Freedom“ covering eight EU member states and Serbia as a candidate country. The organization harshly criticized the European Commission and EU member states for their inaction while media freedom continues to erode. Reporters Without Borders called on the Commission to assume responsibility for enforcing its own rules and to do everything in its power to halt the deterioration of media freedoms in Europe. Regarding Serbia, which ranks 98th on the World Press Freedom Index, it was stated that the country’s Regulatory Authority for Electronic Media (REM) only formally adheres to the standards of EU independence, while in practice it operates under political control. 3

On the Council of Europe’s Platform for the Protection of Journalism and the Safety of Journalists which tracks threats against journalists in member countries and issues alerts and calls to authorities, a response was recorded from the Supreme Public Prosecutor’s Office with the information about attacks on N1 and Euronews crews during protests in early November in Novi Sad, and about insults and targeting of N1 journalist Miodrag Sovilj by Belgrade Mayor Aleksandar Šapić. The response noted that the latter case could only potentially be prosecuted through a private lawsuit, as the prosecution lacks a legal basis to initiate criminal proceedings.

The International PEN Center issued a statement noting that independent journalists in Serbia have become targets of the Serbian government, progovernment media, and online trolls. The statement emphasizes that the Serbian authorities must respect the right to peaceful protest and ensure a safe environment for journalists. It further notes that progovernment media report on protests in a negative tone and have published personal data of some demonstrators, raising serious safety concerns. The statement also cites President Vučić’s claim that student protesters are funded from abroad and that the media are spreading false information about the demonstrations.

The statement also referred to a manipulated video circulated on social media that portrayed actors Marko Janketić and Mirjana Karanović, journalists Zoran Kesić and Jelena Obućina, writer Marko Vidojković, playwright Biljana Srbljanović, and historian Milan St. Protić as traitors and supporters of Kosovo’s independence. Some of those featured in the video reportedly received death threats after its publication.4

PEN International called on Serbian authorities to respect their national and international obligations regarding the right to freedom of expression and peaceful assembly. Authorities were urged to ensure that journalists, writers, and activists are able to speak out and inform the public without fear of retaliation.

The manipulated video was also documented within the Mapping Media Freedom project, which tracks and reports violations of press and media freedom across Europe.

With the assistance of the Digital Security Lab of Amnesty International, yet another case of Cellebrite tool misuse was uncovered in Serbia.5 A 23 year old activist attempted to attend a Serbian Progressive Party event at the Sava Center in late 2024 but was denied entry. He was taken into police custody and, according to Amnesty’s findings, his phone was forcibly unlocked, data was extracted, and an attempt was made to install some form of spyware. 6

Following Amnesty International’s report published in December 2024, the Cellebrite company issued a response (for more information, see the Monitoring Report on the Media Scene for December 2024). After investigating the allegations of possible technology misuse, Cellebrite decided to suspend further use of its products by the relevant Serbian authorities. 7

The Swiss daily newspaper Blick reported that Switzerland had sold Serbia surveillance technology worth nearly two million Swiss francs. This included IMSIcatchers, which enable the location tracking, eavesdropping, and monitoring of mobile phones. The Swiss State Secretariat for Economic Affairs (SECO) confirmed the transaction. A spokesperson stated that the equipment was delivered to Serbian state authorities but did not specify which institutions were involved. It is assumed that the Ministry of the Interior (MUP) or the Security Information Agency (BIA) are the likely recipients. The article emphasized that the sale of surveillance technology to Serbia is controversial, given that the Swiss export regulation on internet and mobile surveillance equipment prohibits such transfers if there is a wellfounded suspicion that the technology will be used for repression. 8

Threats and Pressure

In early February, more than 25 civil society organizations,9 as well as several journalistic and media associations, announced that they were ending cooperation with the legislative and executive branches of government in Serbia. As a result, they withdrew their formal and informal participation in working groups of the Government of the Republic of Serbia and its ministries, including permanent and ad hoc working groups, councils, and similar bodies in which they had previously been involved. 10

In the joint statement issued by the organizations and associations, it is stated:

In practice, the protection of human rights and freedoms has been in constant decline for a long time, which has become increasingly evident today as the authorities attempt in every way to suppress student protests and avoid meeting demands that should not be controversial to anyone who has an interest in Serbia as a state governed by the rule of law. […] In recent days, we have witnessed harassment, arrests, and expulsions of foreign nationals, the targeting of citizens with dual nationality, the sharing of personal data, and the endangerment of students’ safety.

Civil society organizations have long been exposed to pressure, threats, and hate campaigns. We have seen how security structures are misused for the illegal surveillance and intimidation of activists, journalists, and other critics of the government. 11

The Association of Independent Electronic Media (ANEM) joined other journalists’ and media associations in suspending cooperation with the legislative and executive authorities in Serbia, including the Permanent Working Group for the Safety of Journalists (PWG). 12

The justification for this decision is reinforced by the data on recorded attacks against journalists. In the first two months of 2025, the Office of the Re- public Public Prosecutor initiated 11 cases based on criminal complaints (4 in January and 7 in February), affecting 12 individuals — 7 men and 5 women. The Special Prosecutor’s Office for High-Tech Crime opened 6 cases affecting 7 individuals—2 men and 5 women.13 The Independent Journalists’ Association of Serbia (NUNS), through its Database of Attacks on Journalists, recorded 5 physical assaults, 2 attacks on property, 17 verbal threats, and 26 instances of pressure. 14 The large discrepancy between documented cases is yet another in- dicator of growing distrust in institutions, which contributed to the decision to suspend PWG membership.

Entering with Ulterior Motives

At the end of February, a large number of armed criminal police officers entered the premises of several civil society organizations (CRTA,15 Civic Ini- tiatives16, the Center for Practical Politics17, and the Trag Foundation18 ), demanding access to and copies of their financial documentation. The operation was conducted on the orders of Higher Public Prosecutor Nenad Stefanović. In his public statement, the prosecutor explained that the Special Department for Combating Corruption was collecting necessary information, citing state- ments made by U.S. officials regarding the misuse of funds, potential money laundering, and the improper use of American taxpayer money in Serbia. Ac- cording to the prosecutor, these statements mentioned NGOs in Serbia.19 How- ever, the action initiated under his order was not based on a formal request — it was self-initiated. 20

The actions of the prosecution — announced in advance by progovernment tabloids and the highest state officials, including the President of the Republic of Serbia21 — have been harshly condemned by both domestic and international experts.

Pavol Szalai, Head of the EU and Balkans Desk at Reporters Without Borders (RSF), stated in an interview for the portal Cenzolovka that “[…] this police raid resembles intimidation and smear tactics used against journalists and media during the time of Yugoslav dictator Slobodan Milošević.”

Esther Major, Deputy Director of the Europe Research Division at Amnesty International, told Voice of America that she was concerned by “repeated threats from some political parties in Serbia to adopt a law on foreign agents,” under which “receiving money from abroad” could be grounds for designating someone as a “foreign agent.” She added that “arbitrary investigations into organizations critical of the government threaten freedoms of expression and association and must be stopped.”22

Legal expert Sofija Mandić also sharply criticized prosecutor Stefanović’s actions, stating:

The reader will already notice that prosecutor Stefanović is not the competent authority to investigate the misuse of funds. Let us point out that Stefanović is a prosecutor, not a Misdemeanor Court.

Citizen Stefanović, if he was so concerned and lacking better things to do, could have filed a request to initiate misdemeanor proceedings against the five organizations, and the Misdemeanor Court in Belgrade could conduct the proceedings. Could conduct – because in such a request, citizen Stefanović, in accordance with the law, would have to specify a factual description of the act constituting the misdemeanor, the time and place it occurred, and other relevant circumstances. In the evident absence of concrete information, he could write: I heard it from Marco Rubio. Or: I saw it on television. Even the Misdemeanor Court — which, by its very nature, has seen and heard it all — would find that laughable.23

Threats directed at N1 journalist Ksenija Pavkov

During the coverage of the Serbian Progressive Party gathering in Sremska Mitrovica on February 15th, organized on the occasion of Statehood Day, N1 journalist Ksenija Pavkov was repeatedly threatened and subjected to insults and other disturbing messages. 24 In order to continue her reporting, the news team had to remove N1 television amblems. Journalistic associations responded to the attack on Ksenija Pavkov. 25

Physical attack on IN Media journalists Verica Marinčić and Miodrag Blečić

During the protests of students and pupils in Inđija, an unknown older man, who referred to the protesters as “Ustaše”, attacked IN Media journalists Verica Marinčić and Miodrag Blečić, directing the same insults at them. The attacker hit Verica Marinčić to knock the mobile phone out of her hand, which she was using to film the event. The attack was stopped by a uniformed police officer, who detained the attacker. 26

Journalistic associations responded to the attack. 27

The attack on Verica Marinčić was not the only pressure incident that occurred in February. At a press conference, the mayor of Inđija, Marko Gašić, insulted the journalist. 28

Brutal interference with journalists covering public events

Shortly before the session of the City Assembly of Novi Sad on February 24 — during which a new mayor was elected — members of the City Assembly’s security detail and private security personnel conducted thorough searches of journalists and held them isolated and locked in a room for a period of time.29

At the session of the City Assembly of Novi Sad, Vuk Raonić was seated in the front row. He is the individual who attacked the Euronews journalistic crew during a protest in front of the SNS offices in Novi Sad in November of last year30 (for more details on this incident, see the Media Monitoring Report for November 2024). In response to questions from journalists after the session, he stated that he had not been informed that the prosecution had summoned him, nor was he aware of the event for which he is being charged. 31

Threats to the editorial staff of the Zrenjanin newspaper

Through the social media platform Facebook, the editorial office of the newspaper Zrenjanin received insults and a death threats,32 which the editor links to their reporting on the student protest march from Zrenjanin to Vršac. The response from the prosecution and police following the report of the threat was swift and included periodic patrols near the newsroom. The perpetrator has not yet been identified or prosecuted. The Journalists’ Association of Serbia (UNS) issued a statement in response to the incident.33

Threats to the editorial staff of Nova ekonomija

A voice message was sent to the editorial staff of the magazine and portal Nova ekonomija via an Instagram account (@kosta.car), in which, along with the mention of their location and obscenities, they were threatened with death. The threat was reported to the relevant prosecutor’s office, but the perpetrator has not yet been identified, and thus not prosecuted.

Threats and insults to Nenad Kulačin, coauthor of the podcast Dobar, loš, zao (The Good, the Bad, the Ugly)

After an incident that nearly resulted in a physical attack, Nenad Kulačin reported the attacker, who was quickly identified and taken into police custody. The Public Prosecutor’s Office is gathering the necessary data for prosecuting the perpetrator.34

Threats to Ana Lalić Hegediš and Dinko Gruhonjić and breakin at the premises of the Independent Journalists’ Association of Vojvodina (NDNV)  

In February, new threats were made against Dinko Gruhonjić and his family. These threats were sent via social media and reported to the Prosecutor’s Office for High-Tech Crime. Journalist associations and media organizations responded to this. 35

During February, a violent nighttime breakin occurred at the NDNV premises. The police conducted an investigation, but the perpetrators were not found.36 A few days later, threats were sent to Ana Lalić Hegediš, the president of NDNV, via Facebook, and these threats were reported to the Prosecutor’s Office for High Tech Crime. Journalist associations responded to this as well.37

REM’s response to threats made against journalist Tamara Skrozza

REM (the Regulatory Authority for Electronic Media) responded only in February of this year to a complaint submitted by the Independent Journalists’ Association of Serbia (NUNS) six months earlier against TV Pink, concerning the way it reported on a statement made by Tamara Skrozza. The controversial segment aired in August 2024, as part of the news program National Daily. In the segment, Skrozza’s response to a question posed by Rada Đurić, host of the show “If I Were Someone”, was completely taken out of context and misrepresented in a highly inaccurate and tendentious manner. The news anchor introduced the segment by saying: “Opposition journalist Tamara Skrozza stated that Vučić should have been killed between October 5 and 6, 2000.”

Following this introduction, the editor in chief of the progovernment media outlet Informer gave his opinion on Skrozza’s statement, describing it as “monstrous, horrifying, terrifying,” and characterizing it as a “call for execution,” a “call for revolutionary justice.” (For more on the targeting of journalist Tamara Skrozza and the campaign conducted against her, see the Media Monitoring Report for July and August 2024).

In its response, REM stated that at a Council meeting held on November 1, 2024, it was decided that “there were no grounds for initiating proceedings ex officio against the media service provider Pink Media Group.”38 However, at the most recent regular Council session, a total of 270 items were discussed — none of which related to the NUNS complaint. NUNS raised a question that re- mains unanswered: How did the REM Council reach a decision on a matter that was not on the agenda during the decisionmaking process? 39

The situation in the media reporting in Serbian language in Kosovo

In February, a meeting on the safety of journalists was held in Kosovska Mitrovica, organized by the Association of Independent Electronic Media (ANEM). The meeting was attended by representatives of journalistic and media associations that are members of the Permanent Working Group for Journalist Safe- ty (NUNS, UNS, NDNV, Media Association, and ANEM), as well as journalists from editorial offices reporting in Serbian from Kosovo.40 The statement from the meeting stated:

The professional solidarity gathering was notable for the fact that, for the first time, representatives from almost all relevant journalist associations and media associations visited their colleagues in Kosovo to discuss the various problems they face. At the same time, for the first time, journalists reporting in Serbian from Kosovo, as well as correspondents from Belgrade and international media, gathered in one place. Members of the editorial teams of KoSSev, Radio Kontakt Plus, Radio Kosovska Mitrovica, Jedinstvo, KIM Radio, Radio Goraždevac, as well as correspondents from Prva, Gračanica Online, Euronews, RTS, Radio Belgrade, RTV Vojvodina, and Voice of America were present. […] The meeting discussed topics related to the safety of journalists in Kosovo, where journalists face constant threats and attacks, discrimination, and intimidation. Specific cases faced by journalists in their work over the past years were also highlighted. 41

The president of UNS in Kosovo, Ivana Vanovac, presented data on the number of attacks on journalists in Kosovo:

The year 2023 was arecord year for the number of recorded attacks, with a total of 32 physical attacks, pressures, threats, and cases of hindering journalists in their work. In 2024, 22 attacks were recorded, including one physial attack, six pressures, two threats, and 13 cases of interference with work. Among other incidents were the mistreatment of the Radio Goraždevac team by the Kosovo police, the theft and damage to a building owned by KIM Radio in Čaglavica, and a physical attack on journalists from Politika and Jedinstvo on the main bridge in North Mitrovica, when our colleague Biljana Radomirović sustained minor bodily injuries, and there was an attempt to destroy the car of colleague Nevenka Medić from the KoSSev portal. 42

Due to the constant impunity of those who threaten journalists’ safety, there is a lack of trust in institutions, both those in Pristina and those in Belgrade. Threats and other unpleasant actions by the Kosovo police further prevent journalists from seeking justice. Journalists, especially women, are often targeted. Discrimination against them is often carried out by members of the Serbian List. Journalists reporting in Serbian are also discriminated against by representatives of the government in Pristina. 43

The meeting discussed journalistic solidarity, preventing attacks, responding to threats, prosecuting perpetrators, and other challenges journalists in Kosovo face daily. Representatives of international organizations in Kosovo were criticized for their inactivity when it comes to protecting journalists’ safety.

Representatives of the Kosovo and Metohija Journalists’ Association and ANEM emphasized the importance of resolving the cases of 17 kidnapped and murdered journalists between 1998 and 2005. They called for the establishment of an international commission to investigate these cases and eliminate obstructions to justice. It was agreed that communication concerning issues that require support, solidarity, and advocacy from the relevant authorities should be ongoing.

Law on Public Media Services

In early February, the results of the public discussion on the Draft Law on Amendments and Supplements to the Law on Public Media Services were published. The Coalition for Media Freedom and ANEM reacted to the fact that the expert proposals submitted by the media community were not accepted. In a statement, they stated that the Ministry of Information and Telecommunica tions has once again proven that it has no intention of implementing substantive reforms envisioned by the Media Strategy. 44

We particularly emphasize that this Draft Law does not address the issue of financing public services – on the contrary, it cements their financial dependence on the budgetary decisions of the authorities. Although the Media Strategy clearly foresees stable financing through a fee as the primary source of income, the Ministry rejected all proposals that would ensure the financial and editorial independence of public services. The argument that “lack of funds will be compensated from the budget” is directly contrary to the goal of ensuring the independence of public services and opens space for political pressures and manipulation.

Regulatory Authority for Electronic Media

The portal Cenzolovka published journalists findings obtained from an analysis of the process for selecting members of the REM Council, an analysis that the President of the National Assembly of the Republic of Serbia, Ana Brnabić, sent to the ambassadors of the Quint countries (USA, UK, France, Italy, and Germany). The journalist asked Ana Brnabić to respond to the question of why she informed the Quint ambassadors about the electoral process for which she is not competent. No response was received. As the article assumes, the reason could be that the election of the new REM Council is an important condition for implementing the Reform Agenda and opening the Third Cluster for EU membership, which leads to “attractive accession funds.” 45

Representatives of certain proposers and candidates who withdrew their

nominations believe that continuing the election and voting for the candidates for the REM Council would be irregular, which is why the process of selecting members should be repeated. 46

When it comes to REM’s handling of requests for access to information of public importance, the institution’s official stance is that it cannot respond to such requests due to the expiration of the REM Council’s mandate. However, according to a report by Cenzolovka, the Commissioner for Information of Public Importance, in a response to the Slavko Ćuruvija Foundation, stated that REM’s reasoning is unfounded.

47Although the report on the course of the election campaign was supposed to be published after the 2023 elections,48 REM significantly delayed the “after.” The report — titled Elections 2023, Final Report: Monitoring and Analysis of Media Service Providers’ Programming During the Election Campaign for National, Provincial, and Local Elections — was published a full year and two months later, having been adopted in May 2024. When asked by the Journalists’ Association of Serbia (UNS) why the report was released only now, the former president of the REM Council and current PR officer for the institution, Olivera Zekić, replied that it was released now “because she said so, and that there were no ulterior or prior motives.” 49

Project Co-Financing

On February 1, 2025, the Ministry of Information and Telecommunications announced all nine calls for proposals in the field of public information for the current year. A total of 427,500,000 RSD was allocated for the implementation of these calls, compared to 337,000,000 RSD allocated the previous year. 50

The Provincial Secretariat for Culture, Public Information, and Relations with Religious Communities announced two calls, allocating 130,000,000 RSD; last year, 90,000,000 RSD had been earmarked for this purpose. 51

Regarding local governments, out of a total of 167 municipalities and cities, 122 local self-governments announced media calls for proposals within the legally prescribed deadline.52

In early February, a call for applications for members of project evaluation commissions was opened. 53

Pointing out that many users encountered issues with the use of the Unified Information Platform (JIS), through which applications are submitted, ANEM (Association of Independent Electronic Media) called on the Ministry of Information and Telecommunications at the end of February to extend the deadline for project submissions. It was emphasized that nearly 84 million dinars (about 715,000 euros) from the budget had been allocated for the platform’s development. The statement reads:

Almost two months after the start of applications for commission members via the platform, the identities of the candidates and the scores awarded to them by the Ministry of Information and Telecommunications based on their submitted CVs are still unknown. This already affects the transparency of certain local competitions whose deadlines for commission member applications have already expired. The implementation of a controversial scoring policy in evaluating the submitted biographies, as well as changes to the criteria during the application process, are not encouraging signs and are inconsistent with the optimistic statements and lack of selfcriticism from the leadership of the Ministry of Information and Telecommunications.

The same demand was echoed by the Media Freedom Coalition and UNS. In an open letter addressed to Dejan Ristić, Minister of Information and Telecommunications, the Media Freedom Coalition highlighted 15 key issues raised by dissatisfied journalists. Users faced difficulties ranging from media and organization registration, to commission member applications, to submitting project proposals. 54

The Ministry of Information and Telecommunications extended the project submission deadline to March 17, and the deadline for commission member applications to March 3 of this year. 55

The Court of Appeals in Belgrade has upheld the ruling of the Higher Court, by which the editorinchief of the investigative portal KRIK, Stevan Dojčinović, KRIK journalist Milica Vojinović, and the publisher of KRIK have been ordered to pay Bratislav Gašić, the Minister of Defense in the technical Government of the Republic of Serbia (who, at the time the article was published, served as the Director of the Security Information Agency – BIA), the amount of 70,000 dinars as compensation for nonmaterial damage due to defamation and injury to reputation.

The lawsuit was filed over a KRIK article reporting on the trial of the accused Zoran Jotić Jotka and the socalled “Jotka Group.” During the trial, secretly recorded wiretapped conversations between two individuals were played as prosecution evidence. In one of these conversations, one person says to the other that Jotka does not need to fear enemies because he is connected to powerful people: “Who would kill him? Well, Bratislav Gašić is feeding at his table. There’s no one who could kill him.” The journalist explained the wellknown Serbian phrase “feeding at someone’s table” as meaning that someone receives money or financial support from another. Although neither the court nor the prosecutor offered an “exact” interpretation of the expression, the court took the position that the journalists did not act in accordance with the required level of journalistic diligence.

The Court of Appeals stated that “the only permissible and lawful reporting

is that which exclusively cites the statements of trial participants” and concluded that journalists must exercise greater caution when reporting on public officials. The ruling also states that the position held by the plaintiff “amplifies the negative impression that the average reader forms when reading the article,” because the public expects him to display “exceptional moral and professional competence.”

KRIK journalists have filed a constitutional complaint and a request for review against the Court of Appeals ruling. In doing so, they pointed to relevant decisions of the Supreme Court of Cassation in Belgrade and the European Court of Human Rights, which interpret the standard of due journalistic diligence in the context of public interest — something that must not be limited.

The ruling of the Supreme Court of Cassation reads:

Therefore, in the conflict between two interests — the personal interest of the plaintiff in protecting his reputation and honor, and the public interest in learning the information stated in the article — the public interest prevails, as correctly concluded by the court of second instance. […] The plaintiff claims that the article in question violated his constitutional right to dignity. However, the plaintiff holds a public office, which requires him to tolerate criticism, regardless of whether he feels personally hurt by the expression of critical opinion (Article 8 of the Law on Public Information and Media). […] The obligation of journalistic diligence is prescribed by law in order to enable public information, not to restrict it. Imposing an obligation on journalists to refrain from making statements that involve criticism of politicians would inevitably have a chilling effect, discouraging them from fulfilling their primary role as information gatherers and guardians of public interest. […] In situations where freedom of expression is used to expose potential official misconduct, as is the case here, the public interest in accessing such information undoubtedly outweighs the plaintiff’s interest in protecting his honor and reputation […].56

This publication was released with the financial support of the European Union, Norway, andthe Balkan Trustfor Democracy, aprojectofthe German Marshall Fund of the United States. The content is the sole responsibility of the Association of Independent Electronic Media and does not necessarily reflect the official views ofthe European Union, the Government of Norway, the German Marshall Fund, or the Balkan Trust for Democracy.

Fusnote:

1. U izvešaju se prati stanje slobode medija u 35 evropskih zemalja (27 država članica Evropske unije i devet zemalja kandidatkinja za članstvo).

2. MFRR: U Srbiji zabeleženo 83 slučaja kršenja slobode medija u godini, tekst objavljen 12.2.2025. na portalu NUNS.

3. Reporteri bez granica: Evropska komisija mora prestati da gura glavu u pesak dok se medijske slobode urušavaju, tekst objavljen 6.2.2025. na portalu Cenzolovka.

4. Serbia: Protect journalists amidst nationwide protests, tekst objavljen 2.2025. na portalu PEN International.

5. Student priveden, telefon hakovan špijunskim softverom, autor: Aleksa Tešić, tekst objavljen 2.2025. na portalu BIRN.

6. Cellebrite zero-day exploit used to target phone of Serbian student activist – Amnesty International Security Lab, tekst objavljen 28.2.2025. na portalu Amnesty International.

7. Cellebrite Statement About Amnesty International Report, saopštenje objavljeno 2.2025. na portalu Cellebrite.

8. Švajcarska prodala Srbiji špijunsku opremu vrednu dva miliona franaka, tekst objavljen 2.2025. na portalu N1, izvor: FoNet.

9. Organizacije koje su potpisale saopštenje: A11 – Inicijativa za ekonomska i socijalna prava, Alternativni centar za devojke, ASTRA Akcija protiv trgovine ljudima, Asocijacija medija, Asocijacija onlajn medija Autonomni ženski centar, Beogradski centar za bezbednosnu politiku, Beogradski centar za ljudska prava, Centar savremene politike, Crta, Evropski pokret u Srbiji, FemPlatz, Građanske inicijative, Helsinški odbor za ljudska prava, Inicijativa mladih za ljudska prava, Inicijativa za prava osoba sa mentalnim invaliditetom MDRIS, Kolektiv Ministarstvo prostora, Komitet pravnika za ljudska prava – YUCOM, Međunarodna mreža pomoći IAN, Nacionalna koalicija za decentralizaciju, Nezavisno društvo novinara Vojvodine, Nezavisno udruženje novinara Srbije, Partneri za demokratske promene Srbija, PIN – Mreža psihosocijalnih inovacija, Polekol – Organizacija za političku ekologiju, Regulatorni institut za obnovljivu energiju i životnu sredinu – RERI, SHARE Fondacija, Slavko Ćuruvija fondacija.

10. Organizacije civilnog društva obustavljaju saradnju sa vlastima u Srbiji, tekst objavljen 2.2025. na por talu European Western Balkans.

11. Obustava saradnje sa zakonodavnom i izvršnom vlašću u Srbiji, tekst objavljen 2.2025. na portalu CRTA.

12. ANEM zamrzava članstvo u Stalnoj radnoj grupi za bezbednost novinara, tekst objavljen 2.2025. na portalu N1.

13. Bezbednost novinara | RJT

14. BAZA NAPADA NA NOVINARE

15. CRTA: Policija bila u našoj kancelariji, ali tabloidi su to objavili pre nego što su oni došli, tekst objavljen 25.2.2025. na portalu dnevnog lista Danas.

16. Policijska racija u Građanskim inicijativama, saopštenje objavljeno 2.2025. na portalu Građanskih inicijativa.

17. Dragan Popović: Sve informacije iż razgovora sa inspektorkom UKP-a za pola sata bile u tabloidima, autor: Stefan Kosanović, tekst objavljen 2.2025. na portalu Raskrikavanje.

18. https://tragfondacija.org/saopstenje-za-javnost/

19. https://beograd.vjt.rs/aktuelnosti/saopstenje-915/

20. Tužiteljki koja istražuje nevladine organizacije, USAID finansirao službeno putovanje u Italiju, autorka: Sofija Bogosavljev, tekst objavljen 2.2025. na portalu KRIK.

21. Nevladine organizacije: Vlast u Srbiji koristi priliku da se obračuna sa nevladinim organizacijama koje godinama unazad ukazuju na korupciju, kršenje zakona i kršenje ljudskih prava, saopštenje objavljeno 25.2.2025. na portalu Slavko Ćuruvija fondacije.

22. AI: Napadi američke administracije na USAID daju izgovor za zastrašivanje civilnog sektora u Srbiji, autorka: Jovana Đurović, tekst objavljen 2.2025. na portalu Glas Amerike (VOA).

23. Još jedan nenadležan, autorka: Sofija Mandić, tekst objavljen 2.2025. na portalu Peščanik.

24. Reporterka N1 opisala incident uoči skupa u Sremskoj Mitrovici: Mnogo je agresivnih ljudi bilo, tekst objavljen 5.2.2025. na portalu N1.

25. ANEM: Napad na novinarku N1 u Sremskoj Mitrovici je posledica dugogodišnje kampanje, tekst obavljen 2.2025. na portalu N1, Ekipi televizije N1 pretili ubistvom u Sremskoj Mitrovici, tekst objavljen 15.2.2025. na portalu UNS, SafeJournalists: Funkcioneri u Srbiji da prestanu da predvode kampanje protiv novinara i novinarki, nadležni da reaguju na pretnje, tekst objavljen 18.2.2025. godine na portalu SafeJour- nalists.

26. Stvarni napadi na novinare, Verica Marinčić i Miodrag Blečić, Indjija, 2. 2025., incident objavljen u bazi portala SafeJournalists.

27. ANEM: Nekažnjivost napada na novinare ohrabruje napadače, tekst objavljen 3.2025. na portalu Bezbedni novinari, UNS: Neprihvatljiv napad na novinare In medije, pohvaljujemo reakciju policije, tekst objavl- jen 26.2.2025. na portalu UNS

28. Gradonačelnik Inđije vređao novinarku, ona mu rekla da ne razume ulogu novinara, tekst objavljen 14.2.2025. na portalu N1.

29. Obezbeđenje zaključalo novinare u Skupštini Novog Sada, autorka: Ksenija Pavkov, tekst objavljen 2.2025. na portalu N1.

30. Krajem decembra godine, na sastanku Stalne radne grupe za bezbednost novinara, predstavnik Vrhovnog javnog tužilaštva rekao je da je identifikovani napadač Vuk Raonić, kome je upućen poziv za saslušanje u nadležnom tužilaštvu.

31. Vuk Raonić, SNS-ovac koji je fizički napao snimatelja, sedeo u prvom redu na sednici Skupštine grada iako nije ni odbornik ni član Gradskog veća, tekst objavljen 24.2.2025. na portalu Autonomija.

32. UNS: Što pre pronaći i kazniti osobu koja je pretila redakciji lista Zrenjanin, saopštenje objavljeno 21.2.2025. na portalu UNS.

33. Isto.

34. Kulačin: Napadač je pokušao da me udari, već dve godine me pljuje i vređa na ulici, tekst objavljen 10.2.2025. na portalu N1.

35. ANEM: Nove pretnje Dinku Gruhonjiću posledica su neistina koje o njemu šire predstavnici vlasti, tekst objavljen 17.2.2025. na portalu Bezbedni novinari.

36. Koalicija za slobodu medija i ANEM: Institucije što pre da reše slučaj napada na prostorije NDNV-a, tekst objavljen 22.2.2025. na portalu Slavko Ćuruvija fondacije.

37. UNS: Nadležni da ozbiljno shvate niz pretnji Ani Lalić Hegediš, saopštenje objavljeno 2.2025. na portalu UNS.

38. REM: Nema mesta za pokretanje postupka protiv Pinka zbog priloga o Tamari Skrozzi, autor: K, tekst objavljen 13.2.2025. na portalu NUNS.

39. Isto.

40. Srpska novinarska udruženja u poseti kolegama na Kosovu: Zajedničkim snagama moramo da zaštitimo i vas, tekst objavljen 2.2025. na portalu KoSSev.

41. Predstavnici novinarskih i medijskih udruženja u poseti kolegama u Kosovskoj Mitrovici, tekst objavljen 21.2.2025. na portalu Bezbedni novinari.

42. Ivana Vanovac — Loša bezbednost medijskih radnika na Kosovu direktno povezana sa opštom političko-bezbednosnom situacijom, tekst objavljen 11.3.2025. na portalu Javni servis.

43. Matić: Novinari koji izveštavaju na srpskom pod pritiskom BG i PR, a nemaju poverenje u institucije, tekst objavljen 2.2025. na portalu KoSSev.

44. Koalicija za slobodu medija i ANEM: Vlast ne želi javne servise, već poslušne megafone vlasti, tekst objavljen 11.2.2025. na portalu Slavko Ćuruvija fondacije.

45. Nenadležna Ana Brnabić obmanula ambasadore Kvinte o izboru Saveta REM-a, autor: Perica Gunjić, tekst objavljen 7.2.2025. na portalu Cenzolovka.

46. Tamara Filipović: Svaki nastavak izbora i glasanje o kandidatima za Savet REM – bilo bi neregularno, tekst objavljen 2.2025. na portalu NUNS; Krstić o izboru članova Saveta REM-a: Jedino legitimno obustavi- ti proces i pokrenuti ga iz početka, tekst objavljen 2.2.2025. na portalu N1.

47. Poverenik: REM dužan da pruža informacije od javnog značaja iako nema Savet, autorka: Danica Đokić, tekst objavljen 10.2.2025. na portalu Cenzolovka.

48. https://www.rem.rs/uploads/files/Izbori%202023/Izbori%202023%20zavrsni%20izvestaj.pdf

49. REM najzad objavio Završni izveštaj o medijskom praćenju izbora održanih decembra godine; Zekić: ‘Objavljen je sada zato što sam ja tako rekla‘, autori: K. Kovač Nastasić, A. Ničić, tekst objavljen 20. 2. 25.Na portalu UNS.

50. Ministarstvo raspisalo javne konkurse u oblasti javnog informisanja, saopštenje objavljeno 2.2025. na portalu MIT.

51. Pokrajinski sekretarijat za kulturu i javno informisanje raspisao konkurse za medijske projekte, autor: M., tekst objavljen 27.2.2025. na portalu UNS.

52 .U zakonskom roku medijske konkurse raspisale 122 lokalne samouprave, 25 nije, autorka: Kovač Nastasić, tekst objavljen 3.3.2025. na portalu UNS.

53. MIT: Kandidati za članove komisija do februara mogu da prilože dokumentaciju u JIS, tekst objavljen 12.2.2025. na portalu UNS; MIT: Produžen rok za prijavu kandidata za članove konkursnih komisija za sufinansiranje projekata u oblasti javnog informisanja, tekst objavljen 18.2.2025. na portalu UNS.

54. Koalicija za slobodu medija uputila otvoreno pismo Dejanu Ristiću: Produžite rokove za medijske konkurse, tekst objavljen 2.2025. na portalu Koalicije za slobodu medija; UNS: MIT da produži rok za  medijske konkurse, tekst objavljen 27.2.2025. na portalu UNS.

55. Produžen rok za prijave na konkurse Ministarstva informisanja i telekomunikacija za sufinansiranje projekata u oblasti javnog informisanja, saopštenje objavljeno 28.2.2025. na portalu MIT.

56. Rev 5477/2020 12.11; naknada štete | Vrhovni sud