Izbor Saveta REM-a: Zakonske rupe za gušenje medijskih sloboda

Autorka: Jelena L. Petković

Bagatelisanje nezavisnošću regulatornog tela, jedne od dve najznačajnije tačke prošle godine usvojenih medijskih zakona, a glavne ose osvrta svih međunarodnih organizacija kada govore o slobodi informisanja i pristupu građana informacijama od javnog značaja u Srbiji, bilo je samo deo atmosfere sat i po vremena rasprave uvredama, napada poslanika vladaće stranke na opoziciju i studentske proteste. 

Zbog uvreda časti Ivana Rokvić poslanica Narodnog pokreta Srbije, najavila je i podnošenje tužbi protiv Nebojše Bakareca, poslanika Srpske napredne stranke. 

Odbor nije sazvan da bi bilo suštinske reči o poštovanju Zakona o elektronskim medijima, ali je demaskirao nameru većine koja se o primeni pita. 

Javnost je svedočila žalosnoj i nemilosrdnoj zloupotrebi prava, maglovitim objašnjenjima ko bi trebalo da odlučuje o očiglednom kršenju zakona, a sve pod lukavim manevrom gesla – “u demokratskom društvu svako ima pravo da se kandiduje”, kako je između ostalih rekla i poslanica SNS-a Nataša Jovanović. 

Među 115 predlagača našli su se i oni koji to ne mogu biti, a među 36 predloženih i oni koji ne ispunjavaju osnovne kriterijume ili su u sukobu interesa, pa i zaposleni u REM-u.

Pa šta –  ako zakon propisuje neke kriterijume – bahato i nedvosmisleno poručeno je ishodom preglasavanja u Odboru za kulturu i informisanje. 

A ima li pogrešnije poruke, a naročito mladim akademcima koji danima blokiraju fakultete?

“Sednica Odbora, kojoj su radikalski ton sve vreme davalli Nebojša Bakarec i Nataša Jovanović, na kojoj nije bilo nikakva argumentovna rasprava o REM-u, već je poslužila kao platforma za obračun sa Đilasom i studentskim protestima, pokazala je da vladajuća većina nema nikakvu nameru da napravi nezavisno, profesionalno, stručno telo, koje je izuzetno važno za regulisanje javnog medijskog prostora kojim dominiraju nasilje i propaganda”, ocenjuje za “Javni servis” Perica Gunjić, glavni i odgovorni urednik “Cenzolovke”, sajta o slobodi medija. 

Osvrćući se na ono što je javnost imala da vidi prošlog petka, Gunjić dodaje: 

“Većina u Odboru nije oklevala da među kandidate i predlagače kandidata nezakonito progura organizacije koje jedva da postoje i koje ne ispunjavaju osnovne uslove konkursa, zato što su one i stvorene samo da u ovakvim situacijama predlože kandidate koje naprednjaci žele da instaliraju u REM kako bi štitili njihove interese i interese medijskih tajkuna koje kontrolišu. Dušan Marić iz SNS-a je otvoreno rekao da će oni izglasati koga žele i da će kontrolisati rad Saveta REM-a”. 

Zloupotreba zakona

Nemanja Nenadić, programski direktor organizacije Transperentnost Srbija, za “Javni servis” podseća da izbor novih članova Saveta REM nije započet po Zakonu o elektronskim medijima: 

“Predsednica skupštinskog Odbora za kulturu i informisanje, Nevena Đurić, je svesno prekršila rok za raspisivanje javnog poziva predlagačima i time izazvala blokadu rada REM-a, jer je to telo tako ustrojeno da sve odluke donosi Savet”. 

Pojašnjava da, između ostalog, Savet REM-a odlučuje i o očiglednim stvarima – da li je na TV stanicama emitovano više reklama nego što je dopušteno i da li zbog toga treba pokrenuti prekršajne postupke. 

“Da nije u pitanju slučajan propust već namera da se odredbe izmenjenog Zakona ne primene, svedoči to što je više puta upozorena na propuštanje i moguće posledice. Između ostalih, i Transparentnost Srbija joj se obraćala tim povodom, a da ne govorimo o medijskim udruženjima. Video sam da je grupa organizacija protiv nje zbog toga podnela krivičnu prijavu, i krivična odgovornost bi bila sasvim primerena u ovom slučaju, jer narodni poslanici uživaju imunitet u vezi sa glasanjem i mišljenjem, ali taj imunitet ne pokriva situacije kada predsednica odbora ili, na primer, predsednica Skupštine, namerno krše procedure”, ističe Nenadić. 

Imamo situaciju, ukazuje Namanja Nenadić, da je skupštinski Odbor glasanjem utvrdio listu kandidata, “oglušujući se o vrlo argumentovane sumnje da neki od kandidata ne ispunjavaju zakonske uslove”. 

“U Zakonu se ovo pitanje ne razrađuje, odnosno, ne precizira se na koji način Odbor “utvrđuje ispunjenost uslova”, a u praksi smo videli da je Odbor to činio većinom glasova. Tako dolazimo u realnu opasnost da u Savet REM budu izabrane neke osobe koje su predložile organizacije koje to nisu imale pravo da učine, ili koji i sami ne ispunjavaju uslove. Zakon ne daje jasan odgovor na pitanje o mogućnosti pravne zaštite ako se to dogodi, iako je očigledno da bi na taj način bio povređen ne samo javni interes, već i interes kandidata koji ne budu izabrani, a ispunjavali su uslove. Pri svemu tome, dokumentacija još uvek nije dostupna javnosti”, govori Nenadić.   

Isisavanje smisla 

Po jedan član Saveta REM-a bira se iz redova devet predlagača iz devet važnih društvenih sfera: od elektronskih medija, preko novinarskih udruženja, univerziteta, crkvi i verskih zajednica, nacionalnih manjina, filmskih, scenskih i dramskih umetnika… 

Na sednici Odbora za kulturu i informisanje svedočili smo poplavi “paralelnih predlagača”. 

Nasuprot Nezavisnom udruženju novinara Srbije, duge tradicije i brojnog članstva, kao predlagači iz redova udruženja novinara, našli su se i neki potpuno nepoznati i javnosti i internetu, poput Ujedinjenih televizijskih eksperata. 

NUNS je predložio Snježanu Milivojević, profesorku javnog mjenja i medijskih studija i Milevu Mališić, uglednu dugogodišnju novinarku. 

A TV eksperti su zajedno sa jedva aktivnim Strukovnom asocijacijom novinara Srbije, (poslednje saopštenje na sajtu objavljeno je 2022, a poslednja vest 2023.), Profesionalnim udruženjem novinara Srbije (na sajtu ove godine objavili su manje od 10 vesti) i nešto produktivnijim  – Društvom novinara Vojvodine, predložili  – Dejana Vuka Stankovića i Petra Kočića. 

“Na “gongo” udruženja ukazujemo godinama, ali za neka sad prvi put čujem. Manir poslednje decenije je stvaranje paralelne struktura svega i svačega kako bi se ispunjavale forme, a zaobišla suština onoga što bi trebalo popraviti u ovom društvu”, kaže za “Javni servis”, Tamara Filipović-Stevanović, generalna sekretarka Nezavisnog udruženja novinara Srbije

Dokaz da ta udruženja imaju više od 300 članova, što je, između ostalog, neophodno da bi bile predlagač, je izjava ovlašćenog lica udruženja pod punom krivičnom i materijalnom odgovornošću.

“I nama je rečeno da se odbor time neće baviti, odnosno neće proveravati istinitost tih informacija”, ističe Filipović -Stevanović, najavljujući da će NUNS to svakako učiniti, a potom i “razmotriti dalje pravne korake”. 

Nazivajući ih fantomskim organizacijama, koje “inače služe za isisavanje novca građana u stranačke svrhe, a u ovom slučaju to su organizacije za isisavanje smisla”, poslanik Demokratske stranke Zoran Lutovac povukao je da “treba da imamo ljude koji rade u skladu sa Ustavom i zakonima”. 

Na ovakve argumentacije, poslanik SNS-a Nebojša Bakarec, odgovorio je vređanjem Lutovca, ali i šovinističkim napadom na predloženog kandidata Željka Hubača nazivajući ga “poznatim po antisrpstvu i mržnji prema sopstvenom narodu” i nastavljajući sa sličnim uvredama na račun drugog – Rodoljuba Šabića – nazivajući ga ”još gorim primerom”. 

Poslanik Zeleno-levog fronta Radomir Lazović predočio je da su kompozitorku i pevačicu Leontinu Pat i muzičara, producenta i muzičkog urednika Aleksandra Petrovića predložile i dve organizacije koje u svom članstvu nemaju umetnike (što je zahtev po osnovu zakona)– Međunarodni muzički centar Maestro i Udruženje nastavnika muzičke kulture, jer se “jedna bavi unapređenjem nastave, a druga produkcijom i promocijom kulturne baštine”. 

Njegov zahtev da se obrišu kao predlagači, Odbor je odbacio. 

REM, a nightmare for Serbian media

“He who controls the media controls the mind”. This catchy quote is from Noam Chomsky, a US professor and intellectual, renowned linguist and social critic. It well describes life in Serbia nowadays. At stake in Serbia today is the independence of the Regulatory Agency for Electronic Media (REM), specifically its Council, which is in the process of re-appointment and whose members are to be selected by the Parliament.

Surveys indicate that more than 60% of Serbian citizens are informed through television, and that broadcasters with national coverage have a major impact on shaping public opinion.

This is the reason why an independent and professional regulatory agency for electronic media is so vital for freedom of information in Serbia. And this is precisely where the problem lies: The Regulatory Agency for Electronic Media (REM) is neither politically independent, nor professionally competent.

With the latest and ongoing developments in the Parliamentary Committee for Culture and Information, since mid-December 2024, there is little to no hope that things will improve.

“It’s logical that we [the Serbian Progressive Party] will have a crucial influence. One day when you win power, you will again have a crucial impact on the Members of the REM Council”, said Dušan Marić, a member of the ruling party, the Serbian Progressive Party, during a session of the Parliamentary Committee for Culture and Information on 21 December 2024. At this meeting, the nominated candidates for the composition of the Council of REM were discussed.

What REM should stand for

The regulatory agency should be an independent regulatory body that ensures compliance with media laws and upholds the quality, integrity and diversity of electronic media services in the country. The Council of REM assigns frequencies for national coverage, but perhaps even more importantly, monitors and enforces electronic media compliance with applicable legislation –specifically, the Law on Electronic Media.

In reality, REM is an institution that does not fulfill its mandate to regulate. REM’s lack of independence has been criticised in multiple international and national reports, also in the European Commission annual country reports for Serbia. Furthermore, the OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR), has in two recent election observation’ reports underlined the need for REM to be reformed and to be politically independent.

Far beyond the media realm, REM is seen to be one of the key concerns for democratic elections in Serbia. Appointment of new members of the REM Council was agreed in the government Media Reform Strategy and more recently in the revised Law on Electronic Media that was adopted in October 2023. These steps were also part of a government commitment to harmonise media legislation with European standards and fulfill the recommendations of the ODIHR election observation mission.

However, during the second half of December 2024, we have witnessed how these commitments are being manipulated by the ruling political party, the Serbian Progressive Party, which has a majority in the Parliament.

Nominations were a travesty

REM Council members are nominated by organisations from nine important social spheres, encompassing electronic media, journalists’ associations, universities, religious communities, national minorities, film, stage and drama, and independent institutions. The nominations are then put before the Serbian Parliament, which has the final word and appoints nine personas from among those nominated.

Despite all their well-founded skepticism, credible journalists’ and media organisations participated constructively throughout the process of drafting new media legislation and the current process on nominating credible persons for REM Council.

These organisations nominated suitable candidates, who fulfilled the criteria specified in the Law on Electronic Media and submitted the lists of names to the Parliamentary Committee for Culture and Information. At the Committee session, held on 21 December, members from the ruling Serbian Progressive Party insulted some of the nominated candidates, calling them “anti-Serbs”.

In the same session, there was a veritable flood of nominations from “parallel proposers” from government-sponsored non-governmental organisations, known as Gongo organisations.

Among these were some completely unknown journalists’ associations, of whom no one had ever heard, organisations without websites, or websites without updates for years. For many, nothing could even be found through searches on the Internet. Their participation in the process, under the pretense of “inclusion and democracy”, is hypocritical at best, farcical at worst.

Phantom organisations, which “otherwise, have a purpose of sucking money for party purposes, in this case, are the organisations with which to suck up the meaning,” of the entire process, alleged Zoran Lutovac, a member of the Parliament for the Democratic Party.

The Ombudsman and the Commissioner for Information of Public Importance proposed a candidate, but submitted documentation with the wrong name.

Several proposed candidates are in clear conflict of interest and do not meet the criteria set by the law.

“Their candidacies and potential selection for REM Council is a built-in system error that will constantly undermine the legitimacy of the future decisions of the Council”, says Sasa Mirković, media consultant and a candidate for the REM Council nominated by the Commissioner for the Protection of Equality.

“We have a situation,” observes Nemanja Nenadić, the Program Director of Transparency Serbia, that the Parliamentary Committee established a list of candidates that “confirmed the very argumentative suspicions that some of the candidates do not meet the legal requirements.”

“Candidates are people who celebrate the government at every step, even those who composed songs in the glory of Vučić (President of Serbia) and the editors of the Serbian Progressive Party’s outlets, those whom Vučić gave awards to, those who celebrated Milošević in the 1990s. They literally do not find any experts who show at least the illusion of some objectivity. With such experts, canopies are falling on our heads. With these ones, the entire media system is to collapse on the public of Serbia and continue their poisoning,” says Perica Gunjić, editor-in-chief of Cenzolovka, an online media that reports on media freedom issues and is part of the Slavko Ćuruvija Foundation.

Frequencies of parallel reality 

In 2022, REM awarded four national frequencies with national coverage for eight years exclusively to the media that support Serbian government policy. Some of these television stations broadcast reality programs that abound in violence. In some, ever-present guests are persons convicted of war crimes, who in their “presentations” relativize the past and constantly attack democratic values.

The General Secretary of the Independent Journalists’ Association of Serbia (NUNS), Tamara Filipović Stevanović, indicated that more than 60% of Serbia citizens inform themselves through television. It means that broadcasters with national coverage have a major impact on shaping public opinion.

For years, citizens of Serbia have been seeking the abolition of reality shows that promote violence. Primarily, pointing the finger towards privately owned national radio station and TV channel Pink. Six years ago, the civil society-led initiative “On behalf of Culture” submitted to the Parliament a request with 113,459 signatures that demanded regulation of such problematic reality shows.

The REM management, precisely due to public pressure, prepared a rulebook that would limit the duration of live reality shows. Even so, the REM Council rejected the rulebook, without any explanation.

In May 2023, there were two mass shootings in Serbia, where 19 people, mostly children, were killed. Mass protests erupted across the country under the motto “Serbia against violence”. From the very first demonstration, citizens demanded a change of the REM Council, as well as a ban on reality shows that promote a culture of violence, and ultimately normalise violence, not the least against women.

Reality shows in Serbia often include convicted criminals and thugs and broadcast scenes of verbal and physical violence, particularly against women participants.

“If the REM Council doesn’t change, citizens will continue to live in parallel reality, be exposed to violence, misinformation and deceived into making decisions based on the lies they are presented to them”, notes NUNS Secretary General  Tamara Filipović Stevanović.

“For example, they will not vaccinate their children, so they will get smallpox. The children will be exposed to violent content, and they will risk developing such behavioral patterns too. Citizens have understood how important this is, and as they said clearly, recognise the REM Council as a culprit for the tragedies that have occurred to us in May 2023”, she adds.

Meaning of media freedoms

During the enactment of the Law on Electronic Media in Serbia, which was passed on 26 October 2023, the government resisted the demands of media associations and non-governmental organisations dissatisfied with the work of the REM.

The Media Freedom Coalition, which is made up of journalists’ and media associations and press freedom organisations, tried to introduce a provision in the law which would provide civic and court procedures following complaints against the REM from citizens and organisations. However, the proposal was not even taken into consideration.

And now, in the Parliament, we witness a complete unmasking showing the true nature of the powers that be.

Perica Gunjić, editor-in-chief of the online media Cenzolovka, is clear. “No substantial changes or recommendations of ODIHR, OSCE and other international organisations will be met. Despite the fact that there are several high-quality candidates proposed by prominent associations and organisations, which can guarantee their expertise, I do not see that any of them, even under pressure from the international community, will pass. They [the Serbian Progressive Party] can have a majority in the Council of REM”.

Waiting for the session of the Serbian Parliament to decide on the final composition of the REM Council is like watching our worst nightmare. We are nearing the end of a long struggle for the creation of a credible and independent regulatory authority for electronic media in Serbia.

The media community participated constructively, only to see the process captured and undermined.

“I’m losing my religion”, sang the American music band R.E.M, explaining the state of being desperate. In Serbia, so are we. With our REM, in our own way.

This article has been written by investigative journalist Jelena L. Petković. She has been working for many years on combating impunity for crimes against journalists and has over many years conducted research into the killing and disappearance of journalists in Kosovo. She has conducted interviews with more than 200 interlocutors: relatives, colleagues, acquaintances and members of international missions, disclosing new information on the disappearances and killings.

Pogrešno ime i prezime

Paralelno sa Poverenicom za zaštitu ravnopravnosti, koja je predložila Sašu Mirkovića i Gordanu Predić,  Zaštitnik građana i Poverenik za informacije od javnog značaja predložili su Stevicu Smederevca i Žarka Ristića.

Malo je reći da je bizarna činjenica da je uz Ristićevu kandidaturu priložena dokumetacija imena Žarka, ali prezimena Simović, koji u REM/RRA radi od 2005. godine što bi trebalo da dovodi u pitanje validnost njegove kandidature. 

Ako dve važne institucije Zaštinik građana i Poverenik za informacije od javnog značaja ne mogu da “ubodu” ime kandidata kojeg predlažu – šta to govori o opštoj kredibilnosti ova dva navodno nezavisna tela? 

Kandidatkinja Srpske pravoslavne crkve, Rimokatoličke crkve, Islamske zajednice Srbije i Jevrejske verske zajednice – Sanja Anđelković je 2. oktobra 2024. upisana u Registar REM kao glavni i odgovorni urednik i ovlašćeno lice za zastupanje TV Hram. To je nesporni konflikt interesa u skladu sa članom 15. Zakona o elektronskim medijima.

Radomir Lazović je ukazao na ove primere, ali i na zajedničku kandidaturu Milorada Milinkovića i Milanke Gvoić koje je predložila grupacija organizacija koja se bavi zaštitom dece. 

Milinković i Gvoić imaju konflikt interesa po osnovi angažmana. 

Milorad Milinković radi za produkcijsku kuću Adrenalin koja emituje program u udarnom terminu na RTS 1, dok je Milanka Gvoić vlasnica firme kojoj je glavna delatnost – 5911 – Proizvodnja kinematografskih dela, audio-vizuelnih proizvoda i televizijskog programa. 

Kandidat mađarskog nacionalnih saveta Ištvan Bodžoni je u Registru medijskih usluga REM-a upisan kao ovlašćeno lice za zastupanje Panon radija iz Subotice i glavni i odgovorni urednik i ovlašćeno lice za zastupanje Radio Regije iz Bačke Topole, što je opet – nesporan konflikt interesa. 

“Pomenuti propust sa formalnim kandidovanjem osobe čiji identitet apsolutno ne odgovara priloženoj dokumentaciji je naročito zabrinjavajući jer je potpisan od strane Zaštitnika građana i Poverenika za dostupnost infomacijama od javnog značaja. Ako se to desi, zašto bi nas začudio tolerisanje očitog konflikta interesa u slučaju pojedinih kandidata čije kanidature moraju biti izopštene iz predstojećeg procesa usaglašavanja predlagača. Njihove kandidature i potencijalni izbor u Savet REM predstavljaće ugrađenu sistemsku grešku koja će konstantno podrivati legitimitet budućeg saziva Saveta REM”, kaže za “Javni servis” Saša Mirković, medijski konsultant, ali i kandidat Poverenice za zaštitu ravnopravnosti u ovim procesu. 

Među predlagačima iz redova univerziteta, pred poslanike je došao i predlog Megatrenda koji je za Savet REM-a predložio Aleksandra Gajovića (od 2017 do 2020), bivšeg dravnog sekretara za informisanje Ministarstva za kulturu i informisanje, tokom čijeg mandata su ostavku tražila gotovo sva relevantna novinarska udruženja. 

Gajovića je početkom ove godine, Udruženje književnika Srbije predlagalo i za člana Upravog odobra RTS-a. 

Poslanici iz redova opozicije uzalud su upitali – da li Megatrend ima licencu, pa može li uopšte biti predlagač?   

Predlog je, ipak usvojen – većinom. 

Među univerzitetima, Univerzitet umetnosti je predložio Ivana Medenicu i Vanju Šibalić, Univerzitet Edukons – Dragana Guzijana i Milorada Vukašinovića, člana REM-a od 2021. godine. 

Singidunum i univerziteti u Novom Sadu i Prištini – Vukašinovića i Zorana Jevtovića, predavača na katedri za novinarstvo i komunikologiju Filozofskog fakulteta u Nišu, ali i glavnog i odgovornog urednika časopisa Srpske napredne stranke – Napredak. 

“Kandidati su ljudi koji na svakom koraku slave vlast, čak i oni koji su komponovali pesme u slavu Vučića i urednici glasila SNS, oni koje je Vučić odlikovao, oni koji su devedesetih slavili Miloševića. Bukvalno ne nalaze nijednog stručnjaka koji pokazuje bar privid neke objektivnosti. Sa takvim ekspertima nam padaju nadstrešnice na glavu, sa ovakvim će čitav medijskij sistem da se sruši na javnost Srbije i da nastavi sa njihovim trovanjem”, ističe Perica Gunjić.

Mrcvarenje medijskih sloboda 

Mukotrpan proces usvajanja Medijske strategije počeo je još 2017. godine. Do usvajanja samo Zakona o elektronskom medijima, prošlo je pet i po godina. Održano je više od 100 sastanaka. 

Tokom donošenja zakona vlast se opirala zahtevima medijskih udruženja i nevladinih organizacija nezadovoljnih radom REM-a i razne metode su korišćene. 

Na primer, u Zakonu o elektronskim medijma se nalazio član 68, koje se odnosio na zaštitu maloletnika i ljudskog dostojanstva, a u vezi sa emitovanjem rijaliti programa. 

TV Pink se žalio. I onda je tokom noćne sednice, bez ikakve transparentnosti, tadašnji skupštinski Odbor za kulturu i informisanje, kojim je predsedavao Nebojša Bakarec, poslanik SNS-a, iza leđa medijske zajednice koja je izradila zakon – član obrisan.

Koalicija za slobodu medija pokušala je da u zakon uvede odredbu koja omogućava sudsku i građansku kontrolu postupanja Regulatornog organa za elektronske medije (REM) po pritužbama građana i organizacija. 

Predlog nije ni uzet u razmatranje. 

Frekvencije paralelne stvarnosti 

Poslednji put REM je 2022. godine dodelio četiri nacionalne frekvencije na osam godina. Dozvole su dodeljene isključivo medijima koji podržavaju politiku Vlade Srbije, a koji su i ranije imali ove frekvencije.

Neke od tih televizija emituju rijaliti programe koje obiluju nasiljem. Na nekima su stalni gosti osuđeni za ratne zločine, koji u svojim “izlaganjima” relativizuju prošlost i neprestano napadaju demokratske vrednosti. 

Generalna sekretarka NUNS-a Tamara Filipović Stevanović ukazala je da se putem televizije informiše više od 60 odsto građana Srbije, te da emiteri sa nacionalnim pokrivanjem imaju veliki uticaj na formiranje javnog mnjenja. 

Građani Srbije godinama traže ukidanje rijaliti programa koji promovišu nasilje, upirući prst pre svega u TV PINK. Inicijativa „U ime kulture“, 2019. godine, uputila je Skupštini Srbije zahtev sa 113.459 potpisa kojima traži da se ograniče ovakvi problematični rijaliti programi. 

Uprava REM-a je 2020. godine, upravo zbog pritiska javnosti, izradila pravilnik kojim bi se moglo ograničiti trajanje rijaliti programa. Savet REM-a je glasao protiv. 

Nakon dva masovna ubistva, u maju 2023 godine, kada je ubijeno 19 osoba, većinom dece, usledili su masovni protesti širom zemlje-  “Srbija protiv nasilja”. Jedan od glavnih zahteva građana bio je zabrana rijaliti programa koji promovišu nasilje.

“Ako Savet REM-a radi kako treba, građani će dobijati informacije od javnog značaja i informisano će odličivati. Ako ne radi, kao što do sada nije, živeće u paralelnoj stvarnosti, biće izloženi dezinformacijama i donositi odluke na osnovu laži kojima su izloženi. Na primer, neće vakcinisati dete, pa će dete dobiti male boginje. Deca ce biti izložena nasilnom sadržaju, pa će onda i oni razvijati takve obrasce ponašanja. Verujem da građani shvataju koliko je REM važan i da su ga zato i prepoznali kao jasnog od krivca za tragedije koje su nas zadesile pa su i tražili smenu Saveta REMa na protestima”, ističe Tamara Filipović-Stevanović. 

Forma, bez suštine 

Nakon što su svi predlozi iz redova opozicije odbačeni, odbor Skupštine Srbije za kulturu i informisanje prošlog petka je utvrdio listu kandidata koji ispunjavaju uslove za članove Saveta Regulatornog tela za elektronske medije (REM). 

Prema odluci tog tela, uslove za članove Saveta REM-a ispunjavaju Saša Mirković, Gordana Predić, Stevica Smederevac, Milorad Vukašinović, Zoran Jevtović, Dragan Guzijan, Aleksandar Gajović, Ivan Medenica, Vanja Šibalić, Tanja Vojvodić Mitrović, Jovana Vitez, Miloš Rajković, Dejan Vuk Stanković, Petar Kočić, Snježana Milivojević, Mileva Malešić, Ištvan Bodžoni, Muhedin Fijuljanin, Sanja Anđelković, Snežana Miljković, Mevlud Dudić, Misala Pramenković.

Odlučeno je da uslove ne ispunjavaju, odnosno da moraju da dopune dokumentaciju: Milanka Gvoić, Rodoljub Šabić, Ivan Lalić, Željko Hubač, Vladan Škorić, Ljuan Koka, Dušan Aleksić, Aleksandra Krstić, dok je slučaj kandidata Žarka Simovića proglašen tehničkom greškom koju bi trebalo ispraviti. 

Sednica na kojoj će se odlučivati i ovim kandidatima se očekuje na samom kraju ove godine.  

Izmena Saveta REM-a deo je i Reformske agende, strateškog dokumenta Vlade Srbije usklađivanja sa evropskim standardima, ali i dva puta stavljena preporukama ODHIR-a, misije OEBS-a za posmatranje izbora. 

Nemanja Nenadić, pojašnjava da se preporuke ODIHR ne bave direktno izborom članova Saveta REM, već radom tog tela. U više navrata je traženo da REM postupa nezavisno. 

Na primer, posle junskih lokalnih izbora preporuka je glasila: „Nezavisnost i efikasnost Regulatornog tela za elektronske medije treba dodatno unaprediti, uz jasno definisane njegove nadležnosti tokom predizbornih kampanja. Trebalo bi uložiti napore kako bi se poboljšalo poštovanje zakonskih rokova, efikasno rešavale žalbe, obezbedilo efikasno praćenje medijskog sadržaja i očuvala transparentnost u radu ovog tela.“ 

“Ko će biti članovi Saveta REM je za realizaciju preporuka ODIHR bitno ne iz formalnih razloga, već suštinskih. Naime, očigledno je da REM nije ispunio svoje obaveze u praćenju izborne kampanje kako treba i blagovremeno, i da je razlog za to upravo to što Savet REM nije želeo da one budu ispunjene, a ne zato što stručna služba ovog tela nije obavila svoj deo posla. Takođe, mnoga pitanja nisu adekvatno rešena ni u pravilniku kojim je REM precizirao dužnosti, zabrane i ograničenja za pružaoce medijskih usluga tokom kampanje”, ističe Nenadić. 

U tom svetlu, podvlači naš sagovornik – “drastično kršenje teškom mukom usvojenog Zakona o elektronskim medijima, vrlo je dobar pokazatelj šta možemo da očekujemo u slučaju da pravila u bilo kojoj oblasti koja je bitna za izbore budu usvojena – na prvom sledećem koraku, gde stvari budu zavisile od vlasti, ona mogu biti drastično i nekažnjeno prekršena”. 

“Na prvi pogled nije jasno zašto vlast to radi na ovako bahat način. Naime, vladajuća većina, čak i da su u potpunosti poštovali proceduru izbora novih članova REM imala bi mogućnost da u Savet ovog tela izabere većinom osobe na čiju “saradljivost“ može da računa i da nastavi da u REM-u ima zaštitnika svojih, a ne javnog interesa. Istina, ukoliko u Savet bude izabrano i nekoliko od vlasti nezavisnih kandidata, to bi omogućilo makar neki vid javne kontrole dešavanja i procesa odlučivanja u REM”, kaže Nemanja Nanadić. 

To je, dodaje Nenadić, “već obrazac ponašanja gde politička trgovina ima primat nad svim drugim stvarima i gde je sve podobno za tu trgovinu, uključujući i elementarno poštovanje zakona”. 

“Tako naše vlasti „tvrde pazar“ u pregovorima sa EU, međunarodnim organizacijama a ponekad i domaćim akterima. Logika je jednostavna – ako ne budu ispunjavali čak ni ono što su se obavezali u raznim strategijama (npr. medijskoj) ili zakonima, onda će se od njih tražiti da ispune te bazične stvari na koje su se već obavezali, a možda istrguju i da se neka obaveza skine. Na taj način, predstavnici vlasti čuvaju svoje partijske ili privatne interese koji su na uštrb javnih, a šteta se multiplikuje – u situaciji kada je izgubljeno poverenje, znatno teže je postići bilo kakav dogovor oko nekog novog pitanja”, zaključuje Nenadić. 

Šamar 

“Oni samo žele da pokažu međunarodnoj zajednici da su promenili sastav Saveta REM-a, nadajući se da će oni birokratski klimnuti glavom i zabeležiti da je jedan uslov ispunjen, ne ulazeći u to što će novi sastav REM-a biti isti ili možda i gori nego ovaj prethodni, u šta je do juče bilo teško poverovati”, smatra Perica Gunjić: 

“Nikakve suštinske promene niti preporuke ODHIR-a, OEBS-a i ostalih međunarodnih organizacija neće biti ispunjene. Mislim da sada ne postoji šansa ni da se u poslednjem trenutku, kao što je to uradio OEBS kada su menjani medijski zakoni, izvrši pritisak na vlast. I pored toga što ima nekoliko izuzetno kvalitetnih kandidata koje predlažu ugledna udruženja i organizacije, koje mogu garantovati njihovu stručnost, ne vidim da postoji mogućnost da, sve da neko od njih pod pritiskom međunarodne zajednice prođe, oni mogu da imaju većinu u Savetu REM-a”, dodaje glavni i odgovorni urednik “Cenzolovke”.

Saša Mirković se nada da će do sredine januara ključni akteri političkog života u Srbiji pokazati političku volju koja ide u prilog poštovanju zakona. 

Za Tamaru Filipović-Stevanović sednica Odobra prošlog petka je bila još jedno svedočanstvo “nivoa razumevanja teme REM-a od poslanica i poslanika većine”, što joj, kako kaže, “govori da će se pri konačnom izboru za članice i članove Saveta REM-a oni voditi time koga će moći od tih ljudi lakše da kontrolišu.” 

I pored sve skepse, kredibilne novinarske organizacije, u ovaj proces izrade medijskih zakona 2020. godine i izbor Saveta REM-a – ušle konstruktivno. U petak, sednica skupštinskog Odbora za kulturu i informisanje im je udarila šamar.

Čitava poenta REM-a je da bude nezavisno telo, kojim upravljaju profesionalci, nezavisno od političkog uticaja. Kakvu li je tek sumornu poruku sednica i odluka Odbora za kulturu i informisanje poslala građanima? 

Engleska verzija teksta je preneta sa portala ifj.org.