Deo iz knjige Srbi i Albanci kroz vekove Petrita Imamija o Bekimu Fehmiu 

Autor: Petrit Imami

Prilikom posete Beogradu, čuveni francuski pisac i filozof Žan Pol-Sartr zapazio ga je 11. maja 1960. na predstavi svoje drame Zatočenici iz Altone (u JDP). Bekim je u njoj glumio malu ulogu u 3. činu,  nemačkog SS oficira u III činu koji izgovara samo jednu jedinu repliku, i to u sceni s bardom srpskog pozorišta Milivojem Živanovićem. Sartr je posle predstave izrazio želju da se na svečanoj večeri lično upozna s njim, ali Bekima nisu mogli da nađu jer su na večeru bili pozvani samo glavni glumci. Sutradan mu je upravnik pozorišta Milan Dedinac saopštio da je na svečanoj večeri u hotelu “Palas”, pošto mu se nije ukazala prilika da ga upozna, Sartr je na meniu restorana ispisao sledeće: “A monsiuer Bekim Fehmiu, avec le tous feliesitation, de Jean Paul” (Gospodinu Bekimu Fehmiu, uz sve moje čestitke, Žan Pol.).

Bekim je vrlo rano počeo da glumi u jugoslovenskim filmovima. Svetsku slavu ostvario je filmom Skupljači perja (1967) Aleksandra Petrovića. Već u prvim filmovima u kojima je glumio bile su mu zapažene uloge u filmovima Saša (1962), Devojka (1965), Tople godine (1965), Roj (1966), Put u omnibusu Vreme ljubavi (1966), Protest (1967) i dr. Nije imao sreće da mu prvi strani film bude glavna uloga u Kralju Edipa (1967) Paola Pazolinija, koji je preko “Avala filma” pokušao da stupi u kontakt s njim, ali mu je rečeno da verovatno nije u Beogradu. Tada Bekim nije imao telefon, a zaposleni iz “Avala filma” nisu se mnogo potrudili da ga pronađu. Tako, internacionalnoj karijeru je započeo s italijanskom TV serijom Odisejeve avanture (1969) Franka Rosija, u produkciji Dina Laurentisa, posle koje snimio niz filmova u SAD, Evropi, Južnoj Americi, Africi, Aziji. Partneri su mu bili Irena Papas, Džon Hjuston, Čak Koners, Ava Gardner, Dik Bogart, Klaudija Kardinale, Kendis Bergman, Olivija de Hevilned, Timoti Dalton i mnogi drugi glumci. Bio je prva filmska zvezda iz neke socijalističke zemlje koji je stalno angažovan da snima na Zapadu, a da nije morao da se preseli tamo.  

Na Festivalu jugoslovenskog igranog filma u Puli dvaput je nagrađen srebrnom arenom za glumu, prvi put 1966. godine za uloge Halim-bega u filmu Roj Miće Popovića i mladog srpskog seljaka Miliju u priči Put Nikole Rajića, u filmskom omnibusu Vreme ljubavi, i drugi put 1967. godine za uloge Beli Bora u Skupljačima Perja i radnika Iva Bajsića u Protestu Fadila Hadžića. 

U nekom filmu koji je snimljen na Kosovu, Bekim je prvi i jedini put glumio 1959. godine u kratkometražnom dokumentarno-igranom filmu Kosovski rudari, u režiji Miloša Stefanovića (snimatelj Nikola Majdak), u produkciji beogradske filmsko kuće “Slavija film”. Tada je bio student glume, a glumio je albanskog rudara koji se zaljubljuje u jednu srpsku čobanku (Rada Šalja). Film nije sadržao dijalog. U svojoj bogatoj filmskoj glumačkoj karijeri, na svom maternjem, albanskom jeziku, izgovorio samo jednu jedinu repliku, i to u filmu Stići pre svitanje (1978) Aleksandra Đorđevića, kada se kao Albanac Esad Ljumi, na robiji u Vojvodini pre Drugog svetskog rata, suprotstavlja inspektoru specijalne policije da postane doušnik: “Vetem ti bane punen tane, pasha bacen.” (“Samo ti radi svoj posao, moj brajko.”)

Bekim Femiu je napustio pozorišnu scenu 1967. sve do 1984. kada je na Dubrovačkimn letnjim prihvatio da glumi lik Tula Aufidija u Šekspirovom Koriolanu, u režiji zagrebačkog reditelja Petra Večeka. Početkom aprila 1987. godine je na sceni Studentskog kulturnog centra u Beogradu maestralno glumio dva lika – Lenjina i Staljina, u drami Gospođa Kolontaj, švedske spisateljke Agnete Plejel, u režiji Ivane Vujić. Pozorišni kritičar nedeljnika NIN Vladimir Stamenković napisao je da svojom glumom Bekim Fehmiu “postiže autentičnost s kojom se do sada nismo sreli u našem savremenom pozorištu kad su glumci tumačili dobro poznate istorijske figure švedske spisateljke Agnete Plejel”. Zbog organizacionih problema, posle treće predstave Fehmiu je demonstrativno odbio dalje da nastupa u toj predstavi. To je bila njegova poslednja pozorišna gluma, a posle nekoliko manjih uloga ubrzo se povukao i s filma, upravo u vreme kada su se na Kosovu sprovodile vanredne mere protiv Albanaca.  

Od studentskih dana do smrti mesto prebivanja Bekima Fehmiua bio je Beograd. Iako se njegovo ime u svetu uvek vezivalo za Jugoslaviju, jedino priznanje koje je dobio u Beogradu bila je plaketa Jugoslovenske kinoteke koja mu je dodeljena 2007. godine. Dva puta je bio predložen za Oktobarsku nagradu, ali mu u poslednjem trenutku nije dodeljena. Prvi put rečeno mu je da će se ona dodeliti Miši Janketiću, koji je tada ležao bolestan zbog slomljene noge, što mu je bilo čudno, a drugi put teško bolesnom Zoranu Radmiloviću, kome nije ostalo još mnogo od života, što je potpuno razumeo. Posle su se političke okolnosti promenile u Srbiji.

Život je tragično, samoubilački skončao 15. juna 2010. godine. Beograđani su se na dirljiv način oprostili od njega na prednovogodišnjem koncertu 30. decembra 2010. u Beogradu, kada je popularni zagrebački glumac i pevač Radeta Šerbedžije emotivno otpevao pesmu o Bekimu, koju je napisao pesnik Miljenko Jorgović, a muziku komponovao Miroslav Tadić. Tada su gledaoci u sali “Sava centra” ustali su na noge. Povodom te pesme, Rade Šerbedžija je izjavio: “Bekim je bio moj veliki prijatelj i, verovatno, najveći glumac koga smo imali na ovim prostorima”. Za sobom je ostavio vrlo zanimljive memoare u dva dela Blistavo i strašno, na srpskom i albanskom jeziku.