Orbanova opasna kartografija

Piše: Boško Jakšić

Čuvajte se političara koji su objavili rat koronavirusu da bi metafore sa bojišta koristili za napad na građanske slobode – ili plasirali teritorijalne aspiracije. Osvedočeni član ove grupe je idejni tvorac “neliberalne demokratije”, mađarski premijer Viktor Orban, koji je tokom pandemije nastavio sa erozijom demokratskih institucija, progonom novinara i pripadnika opozicije. Premijer zadaje kolosalne probleme partnerima u Evropskoj uniji koja, pošto nema način da ga sankcioniše, opominje bezubim rezolucijama. To što će Orbanov ultradesničarski Fidesz biti izbačen iz grupacije evropskih narodnjaka njegovog lidera mnogo ne pogađa. A i zašto bi? Mađarska od Evropske komisije u vreme pandemije dobija 5,6 milijardi evra, a Italija – sa šest puta više stanovnika – 2,3 milijarde.

Nostalgična retorika

Orban probleme sada uvećava i u mađarskom susedstvu. Prononsirani nacionalista već deceniju na vlasti igra na kartu mađarskog ponosa, pa Mađare stalno podseća na “nepravdu” koju je doživela Trianonskim mirom nakon Prvog svetskog rata i raspada Austro-Ugarske.

Sporazumom od 4. juna 1920, potpisanim u versailleskoj palati sa silama Antante, Mađarska je izgubila dve trećine teritorije kraljevine, 63.000 kvadratnih kilometara koji poslednjih 100 godina pripadaju Hrvatskoj, Rumuniji, Sloveniji i Srbiji.
Konzervativci iz Fidesza i neofašisti iz stranke Jobbik “tragediju Trianona” godinama provlače kroz nostalgičnu retoriku ispunjenu značajnom dozom demagogije, ali i uznemiravanja suseda. Kada je Budimpešta 2011. preuzimala predsedavanje EU, Orban je usred Brusselsa razastro mapu Velike Mađarske, ali je zbog negodovanja ostalih članica morao da je ukloni. Prošle godine je revizionista istorije bio posebno aktivan. Tokom junskog odlaska u Osijek s nostalgijom je podsećao na vreme kada je Hrvatska bila pod Mađarskom, služeći se često izrazom “naša zemlja”, pri čemu je bilo nejasno da li misli na Mađarsku ili Hrvatsku. O Slavoniji i Baranji je govorio kao “najbogatijim delovima naše (mađarske) države”. Istog meseca sporna mapa Velike Mađarske objavljena je na službenoj mađarskoj Twitter stranici na engleskom About Hungary. U decembru je sastanak predsedništva Fidesza održan ispod iste karte Velike Mađarske koja je stalni inventar.

Povodom 100. godišnjice potpisivanja sporazuma iz Trianona, poigravajući se evropskim mirom, Orban je na svom zvaničnom Facebook nalogu, čestitajući maturantima ispit iz istorije, prošle nedelje objavio sliku globusa sa mapom Velike Mađarske koja izlazi na Jadran i obuhvata delove Hrvatske, Slovenije i Rumunije. Objavu je nazvao Ispit iz istorije, što je jedna u nizu njegovih objava koje se odnose na polaganje mature u Mađarskoj. U Zagrebu i Ljubljani odmah su protestnim diplomatskim notama reagovali na najnoviju provokaciju. Hrvatski predsednik Zoran Milanović je povodom mape “hipertrofirane Mađarske”, koja obuhvata Rijeku i Dalmaciju, podsetio da “ormari većine evropskih država kriju slične sadržaje” – koji provociraju i iritiraju. “Svaki put iznova začude ‘istorijske’ karte koje kao mračni fetiš prigodno i predvidivo izranjaju sa stranica nekih ‘vođa’ u komšiluku.” Slovenački predsednik Borut Pahor podsetio je da to nije prvo pojavljivanje takve karte, što se može shvatiti kao izraz teritorijalnih težnji i trebalo bi da izazove zabrinutost “demokratske javnosti i politike”. Rumunski predsednik Klaus Iohanis je direktno optužio Orbana za teritorijalne pretenzije prema rumunskoj regiji Székelyföld.
Mnogim srpskim nacionalistima koji su na društvenim mrežama slavili mađarsko pripajanje delova Hrvatske i sa radošću gledali u kartu na kojoj se Mađarska širi hrvatskim ravnicama, promaklo je da se na karti “istorijske Mađarske” unutar njenih granica nalazi i veliki deo Srbije, cela Vojvodina. Promiče im i kampanja davanja mađarskog državljanstva Mađarima u Vojvodini, isključivo finansiranje projekata koje predstavljaju vojvođanski Mađari ili Orbanovo prisustvo na otvaranju fudbalske akademije u Bačkoj Topoli. Realizacija Orbanovog sna dramatično bi promenila političku i etničku topografiju Zapadnog Balkana i definitivno pokopala princip nepovredivosti evropskih granica. Zašto onda zvanični Beograd ćuti?
Srbija je promptno reagovala kada je 9. maja, povodom Dana Evrope, Severna Makedonija štampala poštansku marku sa mapom Nezavisne države Hrvatske koja obuhvata delove Srbije sve do Beograda, delove Crne Gore i celu Bosnu i Hercegovinu.

Muk

“Neprijateljska provokacija usmerena protiv teritorijalnog integriteta i suvereniteta Srbije”, pisalo je u protestnoj noti Ministarstva inostranih poslova. Marka je odmah povučena, vlasti u Skoplju se su izvinile zbog počinjene greške. Zašto Aleksandar Vučić ćuti na pokušaj tihe revizije sporazuma koji se od njegovog potpisivanja u svest Mađara utiskuje kao velika nepravda? Zašto Beograd pokazuje selektivnu prirodu Vučićeve diplomatije o temi koja čitav vek stoji između suseda?
O “ispravkama” Trianona mađarski premijer je 1932. govorio jugoslovenskom ambasadoru Jovanu Dučiću, a novi revizionisti su naslednici onih koji su otvoreno podržavali ustaški pokret. Trojica terorista koji su ubili kralja Aleksandra imali su mađarske pasoše. Početak Drugog svetskog rata Mađarska je odmah iskoristila da ispravi “istorijsku nepravdu”: uzete su Bačka, Baranja, Međumurje i Prekumurje? Novi Sad je proglašen za stražarnu kulu prema “neprijateljskom pravoslavlju”. Zašto mađarski nacionalizam Beogradu nije opasan, a albanski, crnogorski, hrvatski ili bošnjački jeste? Kako se toleriše da u vreme odnosa koji su “dostigli nivo najboljih u istoriji dve zemlje”, “iskreni prijatelj Srbije” promoviše Veliku Mađarsku koja uključuje i severnu srpsku pokrajinu?
Viktore, ne diraj nam granice, očekivao bih da kaže predsednik Srbije čija je ustavna obaveza da štiti celovitost i teritorijalni integritet svoje zemlje. Muk. Kakve to dilove Vučić ima sa njegovim velikim prijateljem s kojim ga spaja autoritarnost vladavine? Da li su velikosrpske pretenzije prvog bliske velikomađarskim ambicijama drugog?

Tekst je prenet sa portala Oslobođenje.